Suyuq kristallar


Suyuq  kristallarning  turlari



Download 188,28 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/5
Sana22.06.2021
Hajmi188,28 Kb.
#73119
1   2   3   4   5
Bog'liq
30-mavzu. Maruza matni

Suyuq  kristallarning  turlari.  Nematik,  smektik  va  xalesterik.  Molekulalar 

o’qlarining tartiblanishining ko’rinishiga qarab suyuq kristallar uch turga bo’linadi:  




1.  Nematik.  Nematik  grekcha  “nema”  so’zidan  olingan  bo’lib  “ip” 

deganidir.  Nematiklar  tarkibida  mikrosko’pik  ipsimon  strukturalar  mavjud  bo’lib 

ularning oxiri yoxud erkin, yoxud idishning devoriga yopishuvchan bo’ladi. 

1930 yilning boshlarida nematik moddalarning umuiy molekulyar strukturasi 

qarama-qarshi  muloxazalarning  yuzaga  kelishiga  sabab  bo’ldi.  Хuddi  shu  vaqtda 

nemis  fiziklari  Ornshteyn  va  Kastlar  nematik  moddadardagi  molekulalar  butun 

hajm bo’ylab emas, balki faqat ayrim soxalarda parallel o’qlarga ega bo’lgan gurux 

yoki “uya” larga to’plangan degan fikrni ilgari surdilar. 

Ularning taxminlaricha, har bir uya tarkibida bir millionga yaqin moleklalar 

joylashgan  bo’ladi.  Yaqinda  Shvetsiyalik  olim  K.Ozen  nematik  moddadagi 

molekulalarning  barcha  o’qlari  bir-biriga  parallel,  ularning  o’zlari  esa  modda 

bo’ylab  bir  xilda  joylashganligini  isbotladi.  Хozirgi  vaqtda  uya  nazariyasi  go’yo 

ishonch qozonmagandek bo’lib turibdi. 

2.  Smektik.  Smektik,  grekcha  smegma-sovun  so’zidan  olingan  bo’lib, 

Smektiklar  sigarasimon  shakldagi  molekulalardan  tashkil  topgan  bo’lib  u 

molekulalarning  katta  o’qlari  bir-biriga  parallel  orintatsiyalangan  qatlamlar 

to’plamini xosil qiladi. 

Smektik  suyuq  kristall  moddalarning  eng  ko’p  tarqalgan  misoli  sovun 

ko’pigidir. Sovun pufaklarining tashqi va ichki sirtlari orasida suv bo’lib u smektik 

qatlamlardan  iborat  bo’ladi.  Agar  pufak  siqilsa,  suvning  molekulalari  qatlamdan 

siqib chiqariladi va u yana qaytadan suyuqlik eritmasiga qaytib o’tadi. 

Smektik  suyuq  kristall  modda  qutblangan  yoruғlikni  o’tkazadigan 

mikrosko’p  yordamida  ko’zatilganda  u  o’zini  optik  jixatdan  uch  o’lchamlik 

kristalldek,  xususan  kvarsga  o’xshab  tutadi.  Demak,  qatlamga  perpendikulyar 

ravishda tarqalayotgan yoruғlik tezligi qatlamga parallel tarqalayotganiga nisbatan 

kichik  ekan.boshqacha  aytganda,  molekulalarning  o’zun  o’qi  bo’ylab  yoruғlik 

ko’ndalangiga  nisbatan  kichik  tezlik  bilan  tarqaladi.  Bunday  tipdagi  kristall 

strukturalar optik musbat strukturalar deb ataladi. 

3.  Holesterik.  Тarkida  holesterik  mavjud  bo’lgan  juda  ko’p  sondagi 

birikmalar  xolesterik  deb  ataladi.  Хolesterik  fazaning  xususiyati  ko’p  jixatidan 

smektik va nematik fazalarning xususiyatiga o’xshash. 

Хolesterik 

suyuq 

kristallardagi 



molekulalar 

ham 


smektik 

suyuq 


kristallardagi  molekulalar  kabi  qatlamlarga  to’planganlar.  Ammo  har  bir 

qatlamning  ichida  molekulalar o’qining bir-biriga  nisbatan joylashuvi esa nematik 

fazani  eslatadi.  Хolesterik  molekulalarining  o’zun  o’qi  qatlam  tekisligiga  parallel 

bo’lganligi uchun ulardagi qatlamlar juda yupqa bo’ladi. 

Ma’lumki  yoruғlikni  qutblanish  tekisligini  (buruvchi)  aylantiruvchi  kristall 

moddalar  optik  aktiv  modda  deb  ataladi.  O’tkazilgan  tajribalar  xolesterik  modda 

ham  optik  aktiv  modda  ekanligini  va  qutblanish  tekisligini  180

0

  gacha  burchakka 



burishini ko’rsatdi. 


Хolesterik suyuq kristalining optik xususiyatlaridan yana biri uning doiraviy 

dixroizmga  (ikkilanma  nur  sindirishda  nurlardan  biri  ikkinchisiga  qaraganda 

ko’proq yetiladi) ega bo’lishidir. 

Smektik  va  nematik  moddalarga  qarama-qarshi  xolestik  suyuq  kristallar 

optik manfiydirlar. Buning ma’nosi sho’qi molekulyar qatlamlarga perpendikulyar 

tarqalayotgan  yoruғlikning  tezligi  masimal  qiymatga  ega.  Uchchala  suyuq  kristall 

moddalarga xos xususiyat ikkinlanma nur sindirilishining mavjudligidir. Хolesterik 

holatda  modda  haroratga  qarab,  dastlab  binafsha,  keyin  xavorang,  keyin  ko’k, 

keyin  sariq,  qizil  va    nihoyat    infraqizil  soxaga  o’tganda  ular  yana  rangsizlanadi. 

Ҳamma  xolesterik  suyuq  kristallar  ham  haroratning  o’zgarishi  bilan  bir  xil  tarzda 

ta’sirlanmaydi. Masaln ba’zilari o’z rangini faqat qizildan yashilgacha o’zgartiradi. 


Download 188,28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish