Suyuq kristallar

Suyuq kristallarni qo’llanilishi. Matritsaviy qurilmalar. Displeylar. Хozirgi 

paytda  suyuq  kristallar  texnikaning  turli  soxalarida  keng  qo’llanilmoqda.  Ularni 

ba’zilarini quyida ko’rib o’tamiz. 

1. Elektr payvandlovchi uchun maska (niqob). 

Germaniya  firmalaridan  biri  payvandlovchi  uchun  yangi  maska  chiqardi. 

Unda  maskadagi qora oyna, ikkita suyuq kristalldan  yasalgan  yoruғ  yupqa qatlam 

bilan  almashtiriladi.  Bu  tvist  yacheyka  bo’lib,  u  fotoelementdan  boshqariladi. 

Elektr  yoy  chaqnashi  bilan  suyuq  kristallning  molekulalari  fotoelementdan 

berilgan  kamandaga  ko’ra  buriladi  va  yoruғlikni  tamomila  o’tkazmaydi.  Demak 

suyuq  kristall  yacheykaga  qo’yilgan  kuchlanish  ta’sirida  molekulalar  qayta 

orentatsiyalanadi.  Payvandlash  to’xtashi  bilanoq  molekulalar  dastlabki  holatiga 

qaytadi. 

2.  Тibbiyotda  qo’llanilishi.  Suyuq  kristallar  xozirgi  paytda  bemorlarga 

tashxis  qo’yish  uchun  ishlatilishi  mumkin.  Shu  maqsadda  ultratovushli  rentgen 

---

yaratildi.  Bunda  inson  a’zosi  rentgen  nuri  bilan  emas,  balki  ultratovush  bilan 

yoritiladi, ultratovush inson uchun mutloq zararsizdir. 

Bundan  tashqari  asosiy  elementi  suyuq  kristall  yacheykadan  iborat  bo’lgan 

asbob  yordamida  ko’zdan  turli  masofalarda  joylashgan  ob’ektlar  inson  tomonidan 

qaralganda  ko’zning  akkomadatsiyasini  tadqiq  qilish,  uning  vaqtiy  tafsifini  va 

akkomodatsiya  jarayonida  bo’lishi  mumkin  bo’lgan  patologik  o’zgarishlarni 

o’rganish  mumkin.  Bu  asbobda  suyu  kristall  yacheykasida  yoruғlikning  dinamik 

sochlish  hodisasidan  foydalaniladi,  yacheykaning  o’zi  esa  ekran  vazifasini 

bajaradi. 

3.  Matritsaviy  displeylar.  Suyuq  kristall  yacheyka  bitta  yoki  bir  necha 

misol  uchun  qo’l  soati  indikatoridagi  har  bir  yacheykaga  boshqaruvchi 

kuchlanishni  alohidao’zatishning  muammosi  yo’q.  Endi  qandaydir  qurilma  uchun 

millionatrofidagi  yacheykalar  zarur  bo’lsin  va  bu  yacheykalarning  har  birining 

tavsiflarini bir-biridan mustaqil boshqarish zaruriyati tuғilgandagi holatini tasavvur 

etib  ko’raylik.  Biz  televizion  ekran  yoki  displey  yaratmoqchi  bo’lsak,  u  holda 

shunday  sharoit  tuғilishi  mumkin.  Bu  holda  boshqaruvchi  kuchlanishni  o’zatish 

tizimini  yaratish  muxim  muammoga  aylanadi.  Chunki  agar  har  bir  yacheykani 

kuchlanish o’zatuvchilarini individual kanallar bilan ta’minlasak, u holda televizor 

ekrani  yoki  displey  uchun  yacheykalarga  signallarni  yetkazuvchi  million  juft 

atrofidagi  o’tkazgich  kerak  bo’ladi.  Bu  esa  amalda  mumkin  emas,  demak  boshqa 

yo’lni  axtarish  kerak.  Mana  shu  yerda  enda  suyuq  kristall  yacheykalarni 

matritsaviy boshqarishi qo’l keladi. Bunda birdaniga juda ko’p sonli yacheykalarni 

boshqarish  amalga  oshiriladi.  Bunday  boshqarishda  kuchlanishni  o’zatuvchi 

o’tkazgichlar  tizimi  ikkita  o’zaro  perpendikulyar  va  bir-biridan  izolyatsiyalangan 

parallel  o’tkazgichlar  tizimlari  to’plamidan  iborat  bo’lib  ular  kvadratsimon 

panjarani  ya’ni  matritsani  xosil  qiladi.  O’zaro  perpendikulyar  o’tkazgichlar 

kesishgan joyi suyuq kristall yacheykadan iborat bo’ladi. Demak matritsaviy tizim, 

yetkazuvchi 

simlar 

sonini 

keskin 

kamaytirish 

imkoniyatini 

beradi. 

 

mikrosxema 

elementlari 

displey 

yacheykalari 

---

Suyuq  kristalli  matritsaviy  displeylarni  va  mikroelektron  texnikasining 

ittifoqi  xozirda  Yaponiyada  chiqara  boshlanganxozirgi  zamon  elektron  luғatini 

yuzaga keltirdi. Ular xotirasiga ikki tildagi so’zlar kiritilgan va matritsaviy displey 

va  alfavit  klaviatura  bilan  ta’minlangan  oddiy  cho’ntak  mikrokalkulyator 

o’lchamidek  bo’lgan  miniatyuraviy  hisoblash  mashinasidan  iboratdir.  Klaviatura 

bo’yicha  bir  tildagi  so’z  terilsa,  displeyda  shu  so’zning  boshqa  tildagi  tarjimasi 

ko’rinadi.