Suyakli baliqlar muskul sistemasining umumiy tuzilishi

6-rasm. Baliq muskul sistemasining umumiy ko‘rinishi.
Ko‘ndalang targ‘il muskul tolalari qizil va oq tolalarga bo‘linadi. Muskul to‘qimasining rangi undagi oqsil mioglobiniga bog‘liq. Mioglobin kislorod bilan tezda birikish xususiyatiga ega. Qizil tolali miofibrilalarga mioglobin ko‘p bo‘ladi, oq tolalarida u nisbatan kam bo‘ladi. Qizil tolalar, nisbatan sekin ammo uzoq muddatli migratsiya paytida ancha aktiv faoliyat ko‘rsatadi, suzgich qanotlari va yurakni cheksiz ishlashi orqali namoyon bo‘ladi. Oq tolalar baliq tanasining to‘lqinsimon harakatini, sakrashda ishtirok etadi. Baliqlarda asosan tana muskullari rivojlangan va baliq tana massasini tashkil qiladi. Muskul tolalari orasida yog‘ moddasi ham bo‘ladi. Baliq go‘shti rangi yog‘ to‘qimasiga bog‘liq. Baliq tanasiga yog‘ to‘planish intensivligi ularning yoshiga, oziqlanish xarakteri va yashash sharoitiga, yil fasliga ham bog‘liq bo‘ladi. Qishda baliq ovqatlanmasa ham yog‘ zapasi yuqori bo‘ladi (ayniqsa karpda). Qish paytida yog‘ baliq uchun energiya manbasi hisoblanadi, qishda sodir bo‘ladigan moddalar almashinuvi hamda ichki a’zoni va to‘qimalarni past haroratdan himoya qilish uchun sarf bo‘ladi. O‘ziga xos o‘zgargan muskullar elektr organlari hisoblanadi (masalan elektr ugor va skatlarda). Ba’zi bir baliqlar elektr organlarisiz elektr ishlab chiqarish imkoniyatiga egadirlar. Okunda elektr razryadlar hosil bo‘lishi butun tana bo‘ylab amalga oshiriladi. Elektr razryadlari to 2,0 metr masofagacha tarqaladi.

Suyakli baliqlarda terisining ostida suyaklarga birlashgan muskullari joylashgan. eng kuchli muskullari tana bo`ylab umurtqalar yonida joylashgan bo`ladi. Suyakli baliqlarning muskullari ham xuddi minogalarnikidek to`g’ri segmentli bo`lib, biriktiruvchi to`qima miosepta bilan bir-biridan ajralgan miomerlardan iborat. Bu muskullarning qisqarishi va bo`shashishi natijasida baliq tanasini goh o`ngga va goh chapga egadi, natijada suvda harakatlanishiga yordam beradi. Boshini, suzgich qanotlarini, jag’larini, jabra qopqoqlarini harakatga keltiradigan alohida differentsiyallashgan muskullari mavjud. Ko`z, jabrausti, jabraosti va juft suzgich qanotlar muskullari, hazm qilish nayini o`rab turgan vistseral muskullar silliq muskullar hisoblanadi. Jabra va jag’ yoyidagi silliq muskul tolalari ko`ndalang-targ’il muskul tolalar bilan almashinadi.

Skeleti. Suyakli baliqlar skeleti tog’ayli baliqlar skeletidan farq qilib, asosan suyakdan tashkil topgan. Suyaklar kelib chiqishiga qarab tog’ay (xondral) suyaklar va teri, ya`ni qoplag’ich suyaklarga bo`linadi. Xondral suyaklar tog’ay to`qimasining sekin-asta suyak to`qimasiga almashinishidan hosil bo`ladi. Qoplag’ich suyak chin teridan hosil bo`ladi va tog’ayli davrini o`tamaydi. Baliqlarning skeleti o`z navbatida o`q skeleti, bosh skeleti va suzgich qanotlar skeletiga bo`linadi.

O`q skeleti (umurtqa pog’onasi). Suyakli baliqlarning umurtqa pog’onasi faqat xondral suyaklardan tashkil topgan bir qancha umurtqalar yig’indisidan iborat. Zog’ora baliqning umurtqa pog’onasi boshqa suyakli baliqlarnikiga o`xshab tana va dum umurtqalariga bo`linadi. Umurtqalar tanasi qo`sh botiq amfitsel tipda, ularning orasida xorda qoldiqlari saqlanib qolgan (50-rasm), xorda qoldiqlari umurtqa tanasini teshib o`tadigan tor kanallar orqali bir-biriga qo`shiladi.