Сувда ҳам қуруқликда яшовчилар (Amphibia) синфи

Расм № 42. Бақанингташқитузилиши:
1 – бурунтешиги; 2 –ноғорапарда; 3-резанатор; 4 –териқатлами; 5 –клаокатешиги; 6 –кўз.

Кўзининг орқа қисмида тешигини юпқа ноғора парда (42- расм, 2) қоплаган қулоқ жойлашган. Уни ички томондан марказга битта эшитиш, яъни узанги суяги итариб туради (бу суяк балиқларни гиомандибуляр суягига гомологдир).

Расм № 43. Бақанингоғизбўшлиғи:
1 – тишлари; 2 –тили; 3-димоғ суягидагитишлар; 4 –хоаналар; 5 –кўзолмаси (оғизбўшлиғиданкўриниши); 6 –евстахий найларинингтешиклари; 7-хиқилдоқ ёриғи; 8-резанаторнинг тешиги.
Ноғора парда, асосан, ўрта қулоқ бўшлиғини ташқи муҳитдан ажратиб турадиган девор ҳисобланиб, у балиқларга нисбатан бақаларнинг эшитиш органларининг мураккаблашганлигини кўрсатади.
Бақалар уруғига кирувчи турлар танасининг ён томонида бўйига чўзилиб ётган тери қатлами, 4) бўлади.
Бошнинг тумшуқ қисми устида ёпгич клапанли бир жуфт бурун тешиги (43-расм, 1) жойлашган бўлиб, тирик бақаларда бу қлапанлар очилиб-бекилиб туради. Клапанлар бақанинг ички бурун тешиги (хоаналар)ни қоплаган бўлиб, клапан ҳаракати энгак ости ҳаракати билан навбатлашиб туради (нафас олиш).
Тумшуғижудакёнгоғизтешигибиланчегараланади. Агарбақаоғзиниочиб бармоқёкипинтсетбиланюқорижағсиланса, ундагиқаторжойлашган учи орқагақайрилган, оддийбирхилдагиконуссимонтишларсезилади. Бақанингтишларижағлараросуякбиланюқорижағсуякларинингичкиқиррасивадимоқсуягигаўрнашган (димоқсуягидатишбўлишиумумансувдавақуруғдаяшовчиларучунжудахарактерлидир). Амфибиялардадимоқтишларинрнгбўлиши, балиқлардагигаўхшашулардаҳамтишларфақатжағсуягидажойлашишгамосланмаганлигиникўрсатади. Бақанингпасткижағидабундайтишларйўқ. Бақанингбундайтузилгантишлариовқатнифақатушлабтуришвазифасинигинабажариб, уничайнайолмайди. Умуманамфибияларнингкўпчилигидатишбўлмайди (масалан, қурбақада). Бақаоғизбўшлиғинингтубидаҳақиқий тили , 2) бор, тилмахсусмускулларданиборатбўлиб, ташқаригаанчачўзилибчиқаодади. Бақа тили олдинги учи биланоғизтубининголдингиқисмигабирикканбўлади. Тинчҳолатдаиккигаажралганиккинчи учи орқа, яъниҳалқумтомонгақарабэркин (ёпишмасдан) туради. Умуман, сувдавақуруғдаяшовчиларнинг тили хилма-хил. Кўпчилигиникигўштдорўсимташаклидабўлади. Амфибияларустиёпишқоқшилимшиқмоддабиланқопланган тили ёрдамидамайдажонивор (ҳашарот)ларнитилигаёпиштирибтутибейди (одатдабақаларўлжасини тили биланушлайди). Пинтсеторқалибақаоғзиниочиб, тилинингтузилишибилактанишинг.
Оғизтепасининголдингиқисмигабиржуфттешикжойлашганбўлиб, буларички бурун тешиклариёкихоаналар, 4) дебаталади. Буруннингташқиваичкитешикларибиланўзаробоғланишиникузатишучунташқи бурун тешигигақилёкининатиқибкўришкерак.
Балиқлардаумуман (икки хил нафасолувчибалиқларданташқари) хоаналарбўлмайди, сувдавақурукдаяшовчилардаэсахоаналарнингбўлишиуларнинг атмосфера ҳавосиданнафасолишгамослашганликларибиланбоғлиқ. Оғизбўшлиғитўринианиқкўришучунюқоривапасткижағларнингбирлашганорқаучлариниқайчибиланқирқиб, уларнипастгаваюкоригакўтаришлозим. Бунда оғизтўриёнтомонларигажойлашганбиржуфттешик евстахиев найларини 6) кўрамиз. Ўртақулоқбўшлиғибиланоғизбўшлиғинибирлаштирибтурувчийўл