Suv ostida sakson ming kilometr

T o ‘ q q i z i n c h i   b o b  

NED LEND G'AZABNOK

Qancha  uxlaganimni  bilmayman.  Ammo  afti- 

dan,  juda  uzoq  uxlagan  bo'lsam  kerak,  g‘oyat  tini- 

qib, tetik bo'lib uyg'ondim.

Birinchi bo‘lib men ko'zimni ochdim.  Do'stlarim 

hali ham qattiq uyquda edilar.

Miyam  dam  oldi  va  yana  aniq  hamda  bexato 

ishlashi  mumkin  degan  o‘y  bilan  anchagina  qattiq 

to'shakdan  turib,  hammadan  oldin  kayutamizni 

sinchiklab ko'zdan kechira boshladim.

Biz  uxlab yotganimizda  hech  nima  o'zgarmapti. 

Turma  turmaligicha,  bandilar  esa  bandiligicha  qo-

77

---

libdi.  Faqat  styuard  qolgan  ovqatlarni  stol  ustidan 

yig'ishtirib  olibdi.  Shunday  qilib,  taqdirimizning 

yaqin  orada  o'zgarishini  ko'rsatadigan  biron  belgi 

ko'rinmagach, hayajon ichida,  nahotki, umrbod shu 

katakda  qamalib yotishga  mahkum  etilgan bo'lsak, 

deb o'zimga o‘zim savol berdim.

Bu  fikr  meni  shu  qadar  gangitib  qo'yganining 

yana  bir  sababi  shuki,  garchand  miyam  kechagi 

dahshatlardan  xoli  bo'lsa-da,  ammo  ko'kragimdan 

nimadir  bosardi.  Nafas  olish  og'irlashayotgan  edi. 

Bo‘g‘iq  havo  o‘pkaning  bemalol  ishlashiga  xalaqit 

berayotgan edi.

Kayuta  anchagina  katta  bo'lishiga  qaramay,  af- 

tidan,  bu  yerning  havosidagi  kislorodning  ko'pini 

yutib yuborganga o'xshaymiz.

Darhaqiqat,  odam  bir  soat  nafas  olishi  uchun 

yuz  litr  havo  tarkibidagi  miqdorda  kislorod  kerak 

bo'ladi.  Va  bu  havo  nafas  qaytarganimizda  ichi1 

mizdan  chiqadigan  uglekislota  bilan  to'lib,  nafas 

olishga yaroqsiz bo'lib qoladi.

Shunday  qilib,  bizning  turmamizdagi,  balki  bu­

tun suvosti kemasidagi havoni yangilash kerakdir.

Ana  shunda  birinchi  savol  fug'ildi:  Bunday  hol- 

larda  suvosti kemasining komandiri  nima  qiladi? U 

kislorodni ximiyaviy yo'l bilan, ya’ni bertolet tuzini 

qizdirib  olarmikin?  Bunday bo'lsa,  u  bu  tuz  zapas- 

larini  to'ldirish  uchun  yer bilan  aloqa  bog'lab  turi­

shi kerak.  Maxsus  rezervuarlarda havoni  suyultirib, 

so'ng  keragicha  ishlatarmikin?  Shunday  bo'lishi 

ham mumkin.  Yoki ortiqcha  harakatdan  qochib har 

yigirma  to 'rt  soatda  havo  g'amlash  uchun  suv  sat- 

higa ko'tarilarmikin?

Ammo  bu  usullarning  qay  biridan  foydalana- 

yotgan  bo'lmasin,  menimcha,  uni  zudlik  bilan 

qo'llash vaqti yetdi!

78

---

0 ‘pkamga  yetarli  miqdorda  kislorod  kirishi 

uchun  ikki  hissa  tezroq  nafas  ola  boshlagan  edim 

hamki,  birdan  kayutaga  tuz  hidi  anqib  turgan  sof 

havo  oqimi  otilib kirdi.  Bu yod  aralashgan,  odamni 

tetiklashtiradigan  dengiz  havosi  edi.  Men og'zimni 

katta  ochib,  jonholatda  bu  hayotbaxsh  havo  oqi- 

midan  yuta  boshladim.  Xuddi  shu  daqiqada  kema 

sekin  silkindi,  unchalik  qattiq  bo‘lmasa-da,  ammo 

ancha sezilarli edi.

Suvosti  kemasi,  tem ir  maxluq,  aftidan,  toza  ha- 

vodan  nafas  olish  uchun kitga  o'xshab  suv  sathiga 

ko'tarilganga o'xshaydi...

Shunday  qilib,  kemada  havoni  yangilab  turish 

usuli to ‘la aniqlandi.

T oyib  nafas  oldim-da,  ko'zlarim  bilan  venti- 

latsiya tuynugini yoki  bizga  hayotbaxsh  gaz  kirgan 

yerni qidira boshladim va uni osonlik bilan topdim. 

Eshik  ustida  panjara  bo'lib,  kayutaga  havo  oqimi 

ana shundan kirar edi.

Shuni  endi  ko'zdan  kechirib  turgan  edim,  Ned 

bilan  Konsel  deyarli  bir  vaqtning  o'zida  uyg‘o- 

nishdi. Ular ko'zlarini  uqalab, homuza tortib, o'rin- 

laridan turishdi.

-  Xo‘jam yaxshi uxlab turdilarmi? -   so'radi Kon­

sel odatdagi o'ziga xos odob bilan.

-   Juda  soz,  azizim,  -   javob  berdim  men.  -   Siz- 

chi, Ned?

-   Qotib  uxlabman,  janob  professor.  Ammo  bu 

nimasi? Nazarimda dengiz hidi kelyapti shekilli.

Men kanadalikka u uxlab yotganida sodir bo'lgan 

voqeani gapirib berdim.

-   Ha,  -   dedi  u,  -   «narval»  «Avraam  Linkoln»ga 

yaqinlashganda,  undan  allaqanday  g'uvullagan 

ovoz chiqqanining sababi bu yoqda ekan-da.

79

---

-  To‘g‘ri aytyapsiz, Ned. U «nafas olgan» ekan.

-   Bilasizmi,  janob  professor,  soat  nechaligini 

sira bilolmayapman. Ovqat vaqti bo'lmadimikin?

-   Ovqat  vaqti  bo'lmadimikin?  Siz  nonushtani 

so'ramoqchi bo'layotgandirsiz, Ned. Chunki biz kun 

bo'yi ham kechasi bilan uxlaganimiz aniq.

-   Siz  bilan  bahslashib  o'tirmayman,  -   deya  ja­

vob  berdi  Ned  Lend,  -   ammo  styuard  nimaiki  olib 

kelsa  -   nonushtami,  tushlikmi  uni  quchoq  ochib 

kutib olardim.

-   Ayniqsa  unisiniyam,  bunisiniyam  bitta  qilib 

olib kelsa! -  qo'shib qo'ydi Konsel.

-   To‘g‘ri  aytyapsiz,  -   dedi kanadalik,  -   unisiga- 

yam,  bunisigayam  haqqimiz  bor.  Men  bo'lsam  no­

nushtani  ham,  tushlikni  ham  birga  bersa  yo'q  de- 

masdim.

-  Juda soz, Ned, sabr qilamiz, -  dedim men. -  Bu 

odamlar  ochlikdan  sillamizni  quritmasliklari  aniq,' 

bo'lmasa kecha bizga ovqat berib o'tirishmas edi.

,  -   Balki,  aksincha  ular bizni bo'rdoqiga boqisha- 

yotgandir? -  e ’tiroz bildirdi Ned.

-   Ned,  o'ylab  gapiring!  Siz  chindan  ham  odam- 

xo'rlar  qo'liga  tushib  qoldik  deb  o'ylamayotgan- 

dirsiz axir?

-   Bir  martasi  hisobga  kirmaydi,  -   deya  jiddiy 

turib  javob  berdi  kanadalik.  -   Kim  biladi,  balki  bu 

odamlar  anchadan  beri  yangi  so'yilgan  go'sht  ye- 

yishmagandir...  Mana  endi  uchta  sog'lom,  kelish- 

gan,  miqqigina  kishi  -   janob  professor,  Konsel  va 

kamina qullari qo'llariga tushib turibdi...

-   Bas  qiling,  Ned!  -   men  garpunchining  so'zini 

bo'ldim.  -   Bu  fikrlarni  miyangizdan  chiqarib  tash- 

lang.  Xo'jayinlarimiz  bilan  shunday  gaplashishni 

xayolingizga  ham  keltirmang  -   bu  bizning  ahvoli- 

mizni og'irlashtiradi, xolos.

80

---

-   Nima bo'lganda ham,  -   dedi Ned Lend,  -   men 

itday  ochman,  nonushta  yoki  tushlikni  haligacha 

berishgani yo‘q.

-   Azizim  Ned,  biz  bu  yerdagi  tartib-qoidalarga 

bo'ysunm ogim iz  kerak.  Menimcha,  bizning  qorin- 

larimiz  kok1  soatidan ko‘ra  ildamroq  ishlayotganga 

o'xshaydi.

-   Mayli, nima ham qila olardik,  qorinlarimiz mi- 

lini  suramiz  qo‘yamiz-da,  shunda hamma  narsa  jo- 

yida bo'ladi,  -  dedi bamaylixotir Konsel.

-   Sizga  qoyil,  Konsel!  -   deb  xitob  qildi  besabr 

kanadalik.  -   Odatdagiday  asablaringizni  ehtiyot 

qilish  payidasiz.  Xotirjamligingizga  havas  qilsa  ar- 

ziydi!  Siz arz-dod qilishdan ko'ra ochlikdan o'lishni 

afzal bilasiz.

-  Nimaga arz-dod qilish kerak? Bu baribir befoy-

da.

-   Befoyda  deganingiz  nimasi?  Axir  arz-dod  qi- 

lishning  o'zi  alamlaringizni  ancha  yengillashtira- 

di-ku! Ammo bu qaroqchilar -  men ularni odamxo'r 

deyishni  man  etgan  janob  professorga  nisbatan 

bo'lgan  hurm atim   tufayli  qaroqchi  deb  atayap- 

man  -   bu  qaroqchilar  meni  diqqinafas  bo'lib,  h a t­

to  ularni  bisotimdagi  so'kinishlar  bilan  ham  ta- 

nishtirm ay  shu  katalakda  indamay  o'tiraveradi, 

deb  о ylashayotgan  bo'lishsa,  juda  katta  xato  qili- 

shadi! Menga qarang,  janob professor,  ochig'ini ay- 

ting,  sizningcha  ular  bizni  bu  qafasda  ko‘p  saqla- 

sharmikin?

-   To'g'risini  aytganda,  Ned,  bu  haqda  siz  qan­

chalik bilsangiz, men ham shu.

-  Har holda siz nima deb oylayapsiz?

-   Menimcha,  biz tasodifan muhim sirni bilib ol- 

dik.  Agar  suvosti  kemasining  ekipaji  ana  shu  sirni