Suragan edingiz

هدلاو قع
” (ақ-қа валидаҳу)
 
“отаси га 
оқ бўлди” деган ибора “отасига итоат қи лиш-
дан бўйин товлади” маъносини англатади, “
قع
هيدلاو
” (ақ-қа валидайҳи) “ота-онасига оқ бўлди” 
жум ласи эса “ота-онани ташлаб қўйиб, алоқани 
узиш ҳамда улар орқали боғланган қариндош-
лари билан алоқани узиш” маъноларига дало-
лат қилади».
Ибн Манзур давом этади: “Ҳадиси шариф-
лар да Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)-
нинг оналарга оқ бўлишдан қайтарганлари во-
рид бўлган. Шунингдек, мазкур сўз (яъни уқуқ) 
“бирр” “(ота-онага) яхшилик қилиш” сўзининг 
зидди (антоними) ҳисобланади. Аслиятда эса бу 
сўз “кесиш” маъносини билдирувчи “ақ-қ(ун)” 
сўзидан олинган”
 (“Лисонул араб”).
Яна таъкидлаш керакки, шариатда уқуқул 
волидайн деганда фарзанддан ота-онага озор 
етказадиган ҳар қандай сўз ва амаллар со дир 
бўлиши назарда тутилади. Аллома Ибн Ҳа-
жар айтади: “Уқуқул волидайн бу – ота-она-
1
Исми фоил, яъни ани
қ
даражадаги сифатдош

---

Ота-онага оқ бўлишдан сақланайлик

 
17
нинг иккисига ёхуд улардан бирига урф жи ҳа-
тидан арзимас саналмайдиган
 
даражада ази ят 
етказмоқдир”. Демак, умумий маънода ту шу-
надиган бўлсак, ота-онага оқ бўлиш деганда 
фарзанд томонидан ота-онага жиддийроқ ази-
ят беришни ирода қилинар экан. Мазкур азият 
феълий (хатти-ҳаракат билан), қавлий (сўз) ва 
имо-ишора билан амалга ошириладиган хат ти-
ҳаракатларни ўз ичига олиши мумкин. 
Абдуллоҳ ибн Аббос (розияллоҳу анҳу)дан ота-
онага оқ бўлиш ҳақида сўрашганда, у зот бун-
дай деб жавоб берди: «Агар фарзанд кийими ни 
қоқсаю унинг чанги отаси ё онасига тегса, бу 
фарзанд Аллоҳ ҳузурида оқ бўлган, дея ёзилади».
 
Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)дан: “Уқу-
қул волидайн нима?” деб сўрашганда: “Фарзанд-
нинг ота-онасига яхшилик ва эҳсонни тўхтатиб 
қўйиши, уларни ташлаб қўйиши ва юзларига тик 
боқишидир”, деб жавоб берган экан. Тобеинлар 
улуғининг бу сўзларидан фарзанд ота-онасини 
ўз яхшиликларидан маҳрум қилиши ҳам оқ бў-
лиш жумласидан ҳисобланувчи амаллар сара си-
га киришини билиб оламиз. Энди ота-онасини 
ўз яхшиликлари ва меҳр-мурувватидан маҳ рум 
қилиш тугул, уларга турли озор ва азиятлар 
етказиш орқали доимий равишда ранжитиб, дил-
ларига озор бериб юрувчи фарзандлар ҳақида 
бир ўйлаб кўрайлик! Уларни нима дейиш мум-
кин?! Ато: “Зинҳор ота-онангга қўл кўтарма!” 
деса, Урва ибн Зубайр (розияллоҳу анҳу): “Ота-
онангга улар яхши кўрадиган нарсаларни да риғ 
тутма!” дейди. 

---

18