Sun’iy intelekt

I BOB. BILIMLARNI TAQDIM ETISH MODELLARI
1.1 Bilimlar va ularning xususiyatlari
Bilimlarni taqdim etish" yо‘nalishi doirasida intellektual tizim (IT) xotirasida bilimlarni rasmiylashtirish va taqdim etish bilan bog‘liq vazifalar bajariladi. Buning uchun bilimlarni namoyish etishning maxsus modellari va bilimlarni tushuntirish uchun tillar ishlab chiqariladi, turli xil bilimlar tanlab olinadi. IT-bilim olishi mumkin bо‘lgan manbalar о‘rganilib, IT uchun bilimlarni taqdim etish mumkin bо‘lgan tartib va qoidalar yaratilmoqda. Chunki IT uchun ma’lumotlarni taqdim etish muammosi juda dolzarbdir, IT - bu uning ishlashi uning xotirasida saqlanadigan muammo maydonini bilishga asoslangan tizimdir.
Asosiy tushunchalar.
Kompyuterga aloqador bо‘lgan axborotlar protsessual va deklarativ ma’lumotlarga bо‘linadi. Protsessual axborot muammolarni hal qilish jarayonida bajariladigan dasturlarda, ushbu dasturlarda ishlaydigan ma’lumotlar bо‘yicha deklarativ ma’lumotlarda aks ettirilgan. Kompyuterda axborotni kо‘rsatishning standart shakli - muayyan turdagi kompyuter uchun aniqlangan bir qator ikkilik bitlardan tashkil topgan kompyuter sо‘zidir. Dasturni tashkil qiluvchi buyruqlarni ifodalash uchun ma’lumotlar va mashina sо‘zini ifodalash uchun kompyuter sо‘zi bir xil yoki turli xil sonli raqamga ega bо‘lishi mumkin. Sо‘nggi paytlarda ma’lumotlar va buyruqlar taqdimoti uchun kompyuter sо‘zlarining bitlari soni jihatidan bir xil qо‘llanilgan. Biroq, bir qator hollarda, mashina sо‘zlari bayt deb ataladigan sakkizta ikki tо‘rtlik guruhga bо‘linadi.
Buyruqlar va ma’lumotlar uchun kompyuterdagi mashina sо‘zlarida bir xil raqamlar ularni kompyuterda bir xil axborot birliklari sifatida kо‘rishga va ma’lumotlarni ham buyruqlar bо‘yicha bajarishga imkon beradi. Xotiraning tarkibi axborot bazasini shakllantiradi.
Mavjud bо‘lgan EHMlarda, kompyuterdagi mashinali sо‘zning bitta razryadini har qanday tо‘plamidan bir bitga qadar ma’lumotlarni olish mumkin. Kо‘pgina kompyuterlarda ikki yoki undan ortiq kompyuter sо‘zlarini uzundan uzunroq bir sо‘zga ulash mumkin. Biroq, kompyuterdagi sо‘zlar axborot bazasining asosiy xususiyatidir, chunki uning uzunligi har bir mashina sо‘zining bitta standart xotira yacheykasida saqlanganligi, ya’ni alohida nom bilan berilganligi - yacheykaning manzilidir. Ushbu nom orqali axborot birliklarini kompyuter xotirasidan olinadi va unga yoziladi.
Kompyuterning tuzilishi rivojlanishiga parallel ravishda ma’lumotlar taqdim etish uchun axborot strukturalarini (tuzilmalarini) rivojlantirish ham amalga oshirildi. Vektor va matritsalar, rо‘yxat tuzilmalari, ierarxik tuzilmalar shaklida ma’lumotlarni ta’riflash usullari mavjud edi. Hozirgi vaqtda yuqori darajadagi dasturlash tillari dasturlashtiruvchi tomonidan belgilanadigan mavhum ma’lumotlar turlaridan foydalanadi. Ma’lumotlar bazalari (DT) kо‘rinishi deklarativ ma’lumotlar bilan ishlashni tashkil etishda yana bir qadam bо‘ldi. Ma’lumotlar bazalarida kо‘p miqdordagi axborot bir vaqtning о‘zida saqlanishi mumkin va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimini (MBBT) tashkil etuvchi maxsus vositalar ma’lumotlarni samarali tarzda ma’lumotlar bazasida boshqarishga imkon beradi, agar kerak bо‘lsa, ularni ma’lumotlar bazasidan chiqarib olish va ularni tо‘g‘ri ma’lumotlar bazasida saqlash.
It tadqiqotlari rivojlanib borgani uchun, protsessual va deklarativ ma’lumotlarning kо‘plab xususiyatlarini birlashtiradigan axborot tushunchasi paydo bо‘ldi.
Kompyuterda bilimlar ma’lumotlar shaklida - formulalar, matnlar, fayllar, axborot massivlari va x.z. shakllarida kо‘rsatiladi. Suning ucnun, bilimlarni maxsus tashkil etilgan ma’lumotlar deb aytish mumkin. Lekin bu juda tor tushunchadir. Shu bilan birga, SI tizimlarida axborotni shakllantirish, qayta ishlash va tadqiqotning asosiy obyekti hisoblanadi. Bilimlar bazasi, ma’lumotlar bazasi bilan bir qatorda, SI dasturiy ta’minot paketining zarur komponenti hisoblanadi. SI algoritmlarini tatbiq qiluvchi mashinalar bilimga asoslangan mashinalar deb ataladi, va mutaxassislik tizimlarini qurish bilan bog‘liq SI nazariyasining kichik bо‘limi - bilim muhandislikdir.