Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

1. Vena nusxasi. 
U milodiy 1439-yili (Alisher Navoiy tavalludidan 
ikki yilgina oldin) Hirotda uyg‘u r yozuvi bilan ko‘chirilgan. (Uyg‘ur 
yozuvi arab alifbosi asosida shakllantirilgan sof turkiy yozuv edi.) 
K itob Turkiyaning Tugot shahriga, 1474-yili esa Istanbulga 
keltirilgan. U ni keyinchalik Istanbulda m ashhur sharqshunos 
H am m er Purgshtall sotib olib, Venadagi Saroy kutubxonasiga 
keltiradi. 1823-yili fransuz sharqshunosi Jaubert Amadee bu buyuk 
asar haqida m a’lumot e’lon qilib, uni ilm ahliga tanishtiradi.
2. Qohira nusxasi. 
1896-yili asaming arab yozuvi asosidagi 
turkiy alifboda ko ‘chirilgan nusxasi Qohirada topildi.
3. Namangan nusxasi. 
Sharqshunos Valizoda 1914-yilning 
20-aprelida Q ozon universiteti qoshidagi Arxeologiya, tarix va 
etnografiya jam iyatiga F arg‘ona ekspeditsiyasi haqida yozgan 
hisobotida nam anganlik M uham m ad hoji Eshon Lolaresh degan 
kishining qo‘lida «Qutadg‘u bilig»ning yana bir nusxasi mavjudligi 
haqida m a’lum ot beradi. Atoqli adabiyotshunos A bdurauf Fitrat 
1924-yili M uham m ad hoji Eshon Lolareshdan shu q o ‘lyozm ani 
olishga muyassar b o ‘ladi.
«Qutadg‘u bilig» zam on ehtiyoji yanglig‘ yaratilgan. Y a’ni 
Qoraxoniylar davlati va bu mamlakat xalqining bir mafkuraviy- 
axloqiy dasturga katta zarurati bor edi. Shoir ana shu buyuk va 
sharafli vazifani bajarislmi o ‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi. Asaming

---

tub mohiyatida markazlashgan davlatni idora qilish, mustahkamlash, 
turli xon va beklar o ‘rtasida birlikka erisliish, adolatli va oqilona 
siyosat yuritish, um m ing o‘tkinchiligi, m a’naviyat, yashash tartib- 
qoidalari bilan bog‘liq g ‘oyalar badiiy tarzdagi bir qomusiy dastur 
sifatida ilgari surilgan. U nda xalqning maqsad-intilislilari, maslak- 
g‘oyalari ifodalangan. Shu m a’noda u Qoraxoniylar davrining 
mafkuraviy ta’limoti sifatida ham alohida ahamiyatga ega.
Doston masnaviy, ya’ni o‘zaro qofiyalangan ikki misradan iborat 
baytlar yo‘li bilan yozilgan. Vazni — mutaqoribi musammani mahzuf, 
y a ’ni