Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

partiyadan o‘cliirilib, ishdan haydaladilar. Ular orasida Xalq xo‘jaligi 
kengashi raisining o‘rinbosari Abdurauf Fitrat ham bor edi...
Fayzulla Xo‘jayevning ko‘magi bilan adib Moskvaga ketadi va 
1923—1924-yillarda Sharq tillari institutida m ehnat qiladi. 
Shuningdek, hozirgi Sankt-Peterburg universitetining sharq 
fakultetida sharq xalqlari tili, adabiyoti, madaniyatidan m a’ruzalar 
o‘qiydi, professorlik unvoniga ega bo‘ladi.
Ilmiy faoliyatga jiddiy berilgan Fitrat shu yillari «Bedil» ilmiy- 
ommabop ocherkini, « 0 ‘zbek tili qoidalari to ‘g‘risida bir tajriba: 
Sarf (1-kitob), Nahv (2-kitob)», «Sarfi zaboni tojik», «Adabiyot 
qoidalari» singari darslik-qo‘llanmalami e’lon qiladi.
Adib 0 ‘zbekistonga 1927-yilda qaytib keladi. Samarqandda tasliMl 
etilgan Oliy Pedagogika instituti (hozirgi SamDU) da ishlay boshlaydi. 
Ilmiy izlanislilarining mevasi o‘laroq, birin-ketin uning «Eng eski 
turkiy adabiyot namunalari», « 0 ‘zbek adabiyoti namunalari», «Sharq 
shaxmati», « 0 ‘zbek klassik musiqasi va uning tarixi», «Fors shoiri 
Umar Xayyom» singari ilmiy asarlari dunyoga keldi.
Fitrat o‘nlab mumtoz shoirlarimizning ijodiy merosini izlab 
topish, tadqiq etish va nashr qilishda alohida jonkuyarlik ko‘rsatdi. 
U 1936-yilda «Aruz haqida»gi kitobini ham e’lon qildi.
Afsuski, 30-yillardan e’tiboran avj olib ketgan siyosiy ta ’qib — 
terror muhiti ko‘plab milliy ziyolilar qatori professor Fitratni 
ham chetlab o‘tmadi. Vaqtli matbuotda, ketma-ket uyushtirilgan 
turli majlislarda Fitrat «millatclii», «turkparast», «islomparast», 
h atto «g‘arbning josusi» sifatida qoralandi, unga kurakda 
turmaydigan ayblovlar taqaldi. Nihoyat, 1937-yilning 24-aprelida 
u qamoqqa olindi.
Tergovning biror bir qonuniy talablariga amal qilinmay o‘tka- 
zilgan so‘roq-savollardan so‘ng, Abdurauf Fitrat «xalq dushmani» 
sifatida ayblanib, 1938-yilning 4-oktabrida Toshkentda otib o‘ldirildi. 
Bu qotillikning g‘ayriqonuniy harakat ekanini shundan hambilsak 
bo‘ladiki, Fitratning qatl etilishi e’lon qilingan hukmga u ijro 
etilganidan bir kun keyin — 5-oktabrda imzo chekilgan...
Yurtimiz istiqlolga erishganidan keyingina millatparvar shoir- 
yozuvchilarimiz to ‘g‘risidagi barcha haqiqat ro ‘yobga chiqdi. 
Fitratshunos olimlarimizdan H. Boltaboyev, B.Qosimov, I. G a ­
niyev, B. Ergashev va boshqalar adib hayoti va ijodi to ‘g‘risida 
o‘nlab yangi tadqiqotlami e’lon qildilar.

---

«Ma’naviyat» nashriyoti tomonidan 2000-yilda Fitratning 2 
jildlik «Tanlangan asarlar» to‘plami chop etildi. Bugun Fitrat nomida 
Respublikamizning barcha viloyatlarida ko‘chalar bor. Buxoroda 
uning yodgorlik muzeyi ochilgan, xiyobon barpo etilgan. Abdurauf 
Fitratga 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni bilan Alisher 
Navoiy nomidagi Davlat mukofoti va «Buyuk xizmatlari uchun» 
ordeni berilgan.