Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

Savol va topshiriqlar
1. Bu asar Navoiyning qanday g‘azallari toifasiga kiradi?
2. 
Soda shayx
lirik qahramonni nimadan man etadi?
3. Bu g‘azalga nima uchun sho‘ro adabiyotshunosligi boshqacha nazar 
bilan qaradi?
4. 
Soda shayx
timsolida qanday shaxs qoralangan?
5. G ‘azalni baytma-bayt sharhlab bering.
6. G ‘azalning bugun uchun ahamiyatini tushuntiring.
QIT’ALAR
KAMOL KASBIGA DALOLATU NUQSONIDIN
IZHORI MALOLAT
Kamol et kasbkim, olam uyidin 
Sanga farz o‘lmag‘ay g‘amnok chiqmoq.
Jahondin notamom o‘tmak biaynih 
Emr hammomdin порок chiqmoq.
«G‘aroyib us-sig‘ar»ning 10-qit’asi.
Alisher Navoiy o‘z qit’alarini «Xazoyin ul-maoniy» devonlariga 
kiritganda har biriga aloliida-alohida sarlavha qo‘yadi. Bu nasriy 
sarlavhalar qit’adagi m a’no-mazmun mohiyatini ocliishga xizmat 
qiladi. Yana ham aniqroq qilib aytilsa, kitobxonni she’riy asami 
o‘qishga tayyorlaydi.
Shu nuqtayi nazardan qaraganda, ushbu qit’aning sarlav- 
hasidayoq kislii o‘zini kamolga yetkazishni kasb qilib olishi g‘oyasi 
ilgari surilib, aks holda, nuqson yuzaga kelishi izhor etiladi.
Birinclii baytdayoq shoir to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘quvcliiga murojaat 
qilib, o‘zini kamolga yetkazislini kasb qilib olishga da’vat etadi. 
Chunki,
deydi u, 
senga olam uyidan g ‘amgin bo ‘lib chiqish farz hisoblanmaydi.
Ikkinclii baytda shu fikming isboti uchun hayotiy misol kelti- 
riladi. Birinclii qo‘shmisradagi 
olam uyidin chiqmoq
so‘z birikmasi 
ikkinclii juftlikdagi 
jahondin о ‘tmak
bilan chambarchas bog‘liq. 
Y a ’ni,
deyiladi keyingi ikki satrda, 
bu dunyodan notamom,
ya’ni 
kamolga yetmasdan о ‘tmoq — xuddi hammomga kirib, chala yuvinib,
порок holda chiqqanday gap.

---

Kamol et kasbkim
so‘zlarini ba’zilar 
kasb o ‘rganishni kamolga
yetkaz
deya talqin etadi. Aslida, bu yerda 
kamolga yetishni о ‘zingga
kasb qilib ol,
deyilyapti.
Demak, qit’ada shoir kishilami o‘zini har taraflama o‘stirishga 
undaydi. Hatto, bu umming bosh mazmuni darajasidagi masala 
qilib qo‘yilgan. Alisher Navoiy hammomga kirib, порок chiqish 
qanchalar mantiqsiz bo‘lsa, dunyoga kelib, kamolga yetmay o‘tish 
ham shunchalar bem a’nilik ekanini ochiq-oydin aytgan-qo‘ygan.
0 ‘zbekistonimizda mustaqillik yillarida barkamol avlod tarbiya- 
siga kelajak poydevori, boringki, hayot-mamot masalasi qilib 
qo‘yilayotgani ham bejiz emas. Bu g‘oya, ko‘rinib turganidek, 
asr-asrlik milliy ma’naviyatimizning mag‘zi-mag‘ziga singib ketgan.