Султонмурод олим, филология фанлари номзоди, “Нақшбандия” журнали бош муҳаррири. «Лисон ут-тайр»нинг

Дайрнинг меҳмонлиғин тарк этти ул,
Мезбонлиққа ҳарамға кетти ул, ‒

деганида биратўла икки маънони кўзда тутган:

1. Дайр, яъни насронийлар ибодатхонасига меҳмонликни тарк этиб, ҳарам, яъни Каъбада мезбонлик қилишга кетди. Яъни тарсоликдан воз кечиб, яна исломга қайтди.
2. Дайр, яъни дунёга меҳмонликни тарк этиб (фанога эришиб, ўзлигига батамом барҳам бериб), ҳарам, яъни Оллоҳ даргоҳига мезбонлик қилишга кетди (руҳан Тангри таолога етди).
Иккинчидан, «мезбонлиқ» сўзи бекорга ишлатилаётгани йўқ. Сал ўтмай Тарсо қиз Каъбага меҳмонликка бориш учун йўлга отланади, унга Шайх мезбонлик қилади. Бу ерда шунга ишора ҳам бор.
Учинчидан, бу ерда қиёмат яқинлашганда Исо пайғамбар Ерга тушиб, қавмининг Муҳаммад динига ўтишга ундайди, деган ақидага ҳам суянилган.
Чиндан ҳам, Тарсо қиз Каъбага кетган Шайх Санъон изидан тушди. Ишқ унинг ўзини шу даражага олиб бориб қўйдики, нолаю зорлар қилиб кетаётиб, йўлда ‒ бир чўлу биёбонда бу ҳам ҳушсиз йиқилди.
Шу маҳалда Шайхга ҳам, бир пайтнинг ўзида Раҳравга ҳам (чунки у ҳам пирликка яқинлашиб қолди) каромат юзланди, кашф билан Тарсо қиз аҳволини худди кўриб тургандек ҳис этиб, орқаларига қайтиб, юра бошлашди. Нима гап бўлаётганини билишмаса-да, муридлар ҳам ўйламай-нетмай уларга ҳамроҳлик қилишди.
Чўлу биёбондан Тарсо қизни топишди. Шайх Санъон йиғлай-йиғлай ёрининг бошини қўйнига олди. Қиз ўзига келди. Маъшуқини кўриб, кўзларидан юм-юм ёш тўкди. Хатосини бўйнига олди, Шайхга берган азобларидан пушаймонлигини билдириб, тавбалар қилди, узрхоҳликлар айтди, ўзини, юртини, динини ҳам ёмонга чиқарди:


Ҳар неким қилдим, ямон қилдим, ямон,
Мен ямон, кешим ҳамон, диним ҳамон.
СЎнг Исо алайҳиссаломнинг даъватларини эслатиб, Шайхига исломга кирганини билдирди. Ёридан иймон шартини сўради. Шайх айтиб турди, у иймон келтирди: «Ло Илоҳа Иллоллоҳу Муҳаммад ур-расулуллоҳ...»
Тарсо қиз чинакам ишқнинг таъсири билан муслимага айланди, чин ошиғи қўлида жон берди, бу дунёдан иймон билан кетди...
Шайх маъшуқасини мусулмонлар мозорида дафн эттирди. Умр ўтиб, ўзи ҳам омонатини топширди ‒ ёр васлига етди.
Бу билан шоир: ишқ комил бўлса, маъшуқ ошиғини севиб қолади, демоқчи. Ана шунда чинакам васл юз беради. Энди буниси ‒ ошиқ, униси ‒ маъшуқ деб ўтиришга ҳожат қолмайди. Чунки ошиқ ‒ маъшуққа, маъшуқ ‒ ошиққа айланиб кетаверади.
Шоир Ҳудҳуд номидан хулоса қиладики, ишқ бобида шоҳ ҳам, гадо ҳам бир: