Sug’orish usullari va ularning qo’llanilish sharoitlari

Sug’orish usullari va ularning qo’llanilish sharoitlari.

Sug’orish usuli, bu sug’orish suvini sug’oriladigan maydonlarga taqsimlash va suvni oqim shaklidan tuproq va atmosfera namligiga o’tkazish uchun qo’llaniladigan usullar va tadbirlar majmuasi hisoblanadi. Sug’orish usulini amalga oshirish uchun sug’orish texnika elementlari tanlab olinadi. Sug’orish texnikasi - suvni oqim shaklidan tuproq va atmosfera namligiga o’tkazish texnologiyasi, xamda texnik vositalardir. 4.1 Sug’orish usullarining mohiyati, qo’llanish shart-sharoitlari. Sug’orish usullarining asosiy mohiyati bu suv resurslaridan samarali va oqilona foydalanish maqsadida maqbul sug’orish usuli qo’llash natijasida o’simlik uchun maqbul bo’lgan tuproq namligini yaratish, hamda yuqori va barqaror xosil olish. Sug’orish usuli, turi sug’orish tartibiga, sug’orishda mehnat unumdorligiga, yerning meliorativ holatiga tekislash ishlariga, suv tarmoqlari joylashishiga, konstruktsiyasiga, qurilish va ekspluatatsiya harajatlariga, mahsulot unumdorligiga va boshqalarga ta’sir qiladi. Uning turini to’g’ri tanlash qishloq xo’jalik ekinlari hosilini va mahsuldorligini belgilaydi

Arid mintakada ma’lumki sun’iy sug’orish jarayonini amalga oshirmay turib k/x ekinlaridan muljallangan xosilni yetishtirish mumkin emasdir. SHu bilan bir katorda,sun’iy sugorish jarayoni amalga oshiruvi sugorish usuliva suv berish usullari kuydagilarning ta’minlash kerak: yukori ish unumdorligini; oz suv sarf kilib, yukori meliorativ kursatgichlarga erishishni; sugorish tarmoklarining yukori texninik kursatgichlarga ega bulishini ta’minlashi kerak. Bu sun’iy sugorish jarayonii yaxshi natija berishi uchun bu jarayon urmon-texnika melioratsiyasi Ya (sugorish maydonlari atrofig va sugorish tarmoklariga daraxtlar utkazish) va agrotexnik tadbirlar (erlarni tekislash, sugorishga tayorlash, eng makbul suv berish tatibini tanlash) bilan birga olib borilishi kerak. Xozirgi kunda kullanilayotgan kuyidagi sugorish ksullari mavjuddir: yer ustidan sugorish; emgirlatib sugorish; tuprok ichidan sugorish; tomchilatib sugorish; sizot suvlarini satxini kutarib (subirrigatsiya) sugorish; tuman xosil kilib sugorish (dispers sugorish usuli). Birinchi usula suv tupok usulidan taksimlanib, tuprokga uning ustidan ichiga karab shimilishi jarayonida buladi. Ikkinchi usulda suv maxsus mexanizmlar yordamida sugoriladigan maydonga yomgir xolotida berilib, tuprok bilan bir katorda usimliklaning yer ustki kismi xam sugorildi; Uchunchi usulda suv tuprokga ustidan emas, ichidan urnatilgan kuvirlar orkali yetkazib berilib, aktiv katlam asosan tuprokning sugorish kuchi xisobiga jamlangan; Turtinchi usulda suv tuprokga maxsus PVX kuvirlar yordamida va ularga urnatilgan tomchilatgichlar (kapelnitsa) yordamida tomchi xolida xar bir usmilikning tagiga yetkazib beriladi; Beshinchi usulda su’niy ravishda sizot suvlarning satxi ktarilib (kollektor va zovur tarmoklarining yopib kuyish bilan ), tuprokning surish kuchi xisobiga aktiv katlam namlanadi. Oltinchi usulda suv maxsus nasoslar yordamida kuvirlar orkali bosim bilan sugoriladigan maydonga tuman xolatida parchalab beriladi. Asosan sugoriladigan maydonlarning mikro ob-xavo sharoitini yaxshilashga va ularni sugorishga ishlatiladi. Sug’orish texnika elementlarini tanlashda, qo’llanilayotgan sug’orish usuli xamda yetishtirilayotgan ekin turi hisoga olinadi. Xozirgi kunda Respublikamizda yetishtirilayotgan qishloq xo’jalik ekinlarni sug’orishda quyidagi sug’orish usullari qo’llaniladi: 1. yer ustidan; 2. Yomg’irlatib; 3. Tuproq ichidan; 4. Tomchilatib; 5. Tuproq ostidan (subirrigatsiya); 6. Aerozol (tuman hosil qilib, mayda dispersli) Sug’orish usullarini sxematik tomondan ko’rinishlari quyida keltirilgan bo’lib, xar bir sug’orish usuli ta’sirida qishloq xo’jalik ekinlarini sug’orish natijasida kuzatiladigan omillar to’g’risida ko’rsatib o’tilgan.
Sug’orish texnika elementlarini tanlashda, qo’llanilayotgan sug’orish usuli xamda yetishtirilayotgan ekin turi hisoga olinadi. Xozirgi kunda Respublikamizda yetishtirilayotgan qishloq xo’jalik ekinlarni sug’orishda quyidagi sug’orish usullari qo’llaniladi: 1. yer ustidan; 2. Yomg’irlatib; 3. Tuproq ichidan; 4. Tomchilatib; 5. Tuproq ostidan (subirrigatsiya); 6. Aerozol (tuman hosil qilib, mayda dispersli) Sug’orish usullarini sxematik tomondan ko’rini
Xar bir qabul qilinadigan sug’orish usuli va sug’orish texnikasiga quyidagi talablar qo’yiladi: Sug’orish suvining sug’orish dalasi uzunligi va tuproq faol qatlam chuqurligi (ekin ildizi joylashgan qatlam) bo’ylab bir tekis taqsimlanishi.; Sug’orish suvining tuproq faol qatlam ostiga sizilishiga, havoga bug’lanishiga va tashlamalarga tashlanishiga yo’l qo’ymaslikka erishish. Tuproqqa va ekinlarga ishlov berish ishlarini to’liq mexanizatsiyalash. Sug’orish tizimida suv taqsimlash, suvni boshqarish va sug’orishni mexanizatsiyalash xamda avtomatlashtirish, sug’orishda yuqori ish unumiga erishish. Tuproqning zichlashuvi va strukturasi buzilishini oldini olish. Tuproqni irrigatsiya eroziyasiga uchrashiga yo’l qo’ymaslik (tog’li xududlarda). Sug’oriladigan maydonlarda suv oqimini to’g’ri boshqarish (tekis maydonlarda). Qishloq xo’jalik ekinlaridan muntazam yuqori va barqaror hosil olishga erishish.


Yog‘ingarchilik va bug‘lanish

Tuproq namligining ahamiyati va tuproq namligini ushlab turish. Tuproq namligining to‘planishi.