Суд амалиётини умумлаштириш материаллари тўплами (кўчирмалар)

8. ҳақиқий бўлмаган битим унинг ҳақиқий эмаслиги би-
лан боғлиқ бўлган оқибатлардан ташқари бошқа юридик 
оқибатларга олиб келмайди ва у тузилган пайтидан бошлаб 
ҳақиқий эмасдир.
даъвогар «омад бурчмулло» Мтп МЧж хўжалик суди
-
га даъво аризаси билан мурожаат қилиб, жавобгар «Ёдгор ойим» 
Фхдан 2 283 610 сўм ижара ҳақи, ижара ҳақини ўз вақтида 
тўланмаганлиги учун 1 076 805 сўм жарима, автотранспорт воси
-
таси ўз вақтида қайтарилмаганлиги учун 270 кунга 10 000 сўмдан 
ҳисобланган 2 700 000 сўм миқдорида жарима ва 325 000 сўмлик 
моддий зарар, жами 6 385 415 сўм ундиришни сўраган.
биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори билан даъ
-
во қисман қаноатлантирилиб, жавобгардан 630 000 сўм ижара 
ҳақи ва 315 000 сўм жарима ундирилган. даъвонинг 325 000 сўм 
миқдордаги моддий зарарни ундириш қисми бўйича даъвогар 
ушбу талабидан воз кечганлиги сабабли иш юритиш тугатилган.
апелляция инстанцияси судининг қарори билан ҳал қилув 
қарори бекор қилиниб, даъвони рад этиш тўғрисида янги қарор 
қабул қилинган.
иш кассация инстанцияси судида кўрилмаган.
иш ҳужжатларидан кўринишича, «омад бурчмулло» Мтп 
МЧж ва «Ёдгоройим» Фх ўртасида тузилган ижара шартномаси
-
га кўра, «омад бурчмулло» Мтп МЧж (ижарага берувчи) «Ёдгор-
ойим» Фх (ижарага олувчи)га ўз балансидаги «Газ–53» русумли 
автотранспорт воситасини ижарага 2007 йил 1 ноябргача муддат
-
га берган. шартнома шартларига кўра, ижарага олувчи автотран
-
спорт воситасидан фойдаланганлик учун ҳар ойнинг 14-кунида 
130 000 сўм миқдорида ижара пулини ўтказиш мажбуриятини ол
-
ган. лекин ижарага олувчи ўз шартномавий мажбуриятини бажар
-
масдан, 2007 йил 14 апрелдан 1 ноябрга қадар жами 780 000 сўм 
ижара ҳақини тўламаган.
Фкнинг 111-моддасига кўра ер участкалари ва бошқа кўчмас 
мол-мулк билан боғлиқ битимлар (бошқа шахсга бериш, ипотека, 
узоқ муддатли ижара, меросни қабул қилиб олиш ва бошқалар) 
давлат рўйхатидан ўтказилиши керак. Қонун ҳужжатларида му
-
айян турдаги кўчар мол-мулк хусусида тузиладиган битимларни 
давлат рўйхатидан ўтказиш белгилаб қўйилиши мумкин.

---

62
Фкнинг 565-моддасига биноан қонун ҳужжатларида белгилан
-
ган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим бўлган авто
-
мототранспорт воситаларини ижарага бериш шартномаси нотари
-
ал тасдиқланган бўлиши керак.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 
7 мартдаги «автомототранспорт воситаларини сотиб олиш, улар
-
дан фойдаланиш ва уларни бошқа шахсга беришни тартибга со
-
лишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги 38-сонли 
қарорининг (тарафлар ўртасида шартнома имзолаши пайтида 
амалда бўлган) 2-бандида 2006 йил 1 июлдан бошлаб автомото
-
транспорт воситалари билан боғлиқ ишончномаларни, уларни 
бошқа шахсга бериш (олди-сотди, айирбошлаш, ҳадя) ва ижарага 
бериш шартномаларини нотариуслар томонидан нотариал тартиб
-
да тасдиқлаш фақат қатъий ҳисобда турадиган, ҳимоя даражаси
-
га, серияга, тартиб рақамига ва ҳудудий кодга эга бўлган, «давлат 
белгиси» давлат – иЧбда тайёрланадиган гербли (махсус) бланка
-
ларда амалга оширилиши, нотариал тартибда тасдиқланган бошқа 
шахсга бериш шартномалари рўйхатдан ўтказилиши, ишончнома
-
лар ва ижарага бериш шартномалари эса – Ўзбекистон Республи
-
каси ички ишлар вазирлигининг давлат йўл ҳаракати хавфсизли
-
ги хизмати органларида ҳисобга қўйилиши кераклиги белгилан
-
ган.
Фкнинг 112-моддасига биноан битимнинг нотариал шаклига 
ёки уни давлат рўйхатидан ўтказиш талабига риоя қилмаслик би
-
тимнинг ҳақиқий эмаслигини келтириб чиқаради. бундай битим 
ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмайди.
Фкнинг 114-моддасига кўра ҳақиқий бўлмаган битим унинг 
ҳақиқий эмаслиги билан боғлиқ бўлган оқибатлардан ташқари 
бошқа юридик оқибатларга олиб келмайди ва у тузилган пайти
-
дан бошлаб ҳақиқий эмасдир.
шунингдек, Фкнинг 366-моддасига асосан нотариал тасдиқ-
ланиши ёки давлат рўйхатидан ўтказилиши шарт бўлган шартно
-
ма нотариал тасдиқланган ёки рўйхатдан ўтказилган пайтдан эъ
-
тиборан, нотариал тасдиқланиши ва рўйхатдан ўтказилиши зарур 
бўлганда эса – шартнома рўйхатдан ўтказилган пайтдан эътиборан 
шартнома тузилган ҳисобланади.
иш ҳужжатларидан аниқланишича, «омад бурчмулло» 
Мтп МЧж ва «Ёдгоройим» Фх ўртасида тузилган «Газ–53» 

---

63
русумли автотранспорт воситасини ижарага бериш ҳақидаги 
шартномаси нотариал тасдиқланмаган ва давлат рўйхатидан 
ўтказилмаган.
бундай ҳолатда тарафлар ўртасида тузилган ушбу шартно
-
ма ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир ва унинг ҳақиқий эмаслиги билан 
боғлиқ бўлган оқибатлардан ташқари бошқа юридик оқибатларга 
олиб келмайди.
шу боис, биринчи инстанция суди даъвогарнинг талабини 
қаноатлантиришни рад этиши лозим эди.
Юқоридагиларни инобатга олиб, апелляция инстанцияси суди 
ҳал қилув қарорини бекор қилиб, даъвони рад этиш ҳақида янги 
қарор қабул қилган.