Subtropik mintaqaning tabiiy iqlimiy sharoi ti va tuproq oblastlari

Subtropik chala cho‘I va cho‘I oblasti 

Sahroi Kabir va Arabiston yarim orolining shimoliy qismlari, Old Osiyo cho'llari, 

Avstraliya materigining janubi, Chilining markaziy qismlari, Kalifomiyaning kichikroq 

qismi, Kalaxari  cho‘lining janubiy hududlari ushbu oblast tarkibiga kiradi. Shuningdek, 

---

0 ‘rta Osiyoning janubiy hududlari ham mazkur oblast tarkibiga kiradi. Bu hududlarda 

sial karbonatli, ko‘pincha sho‘rlangan va dag‘al tarkibli nurash po‘sti katta maydonlami 

egallaydi. Hududning 3/4 qismini subtropik cho‘llaming sodda va kam rivojlangan 

tuproqlari ishg‘ol etgan. Shuning uchun 75 %  maydoni tosh va chag‘ir toshli cho‘l 

tuproqlari, qum va qumloqlardan iborat bo‘lib, qolgan 25 % maydonlardagina bo‘z 

tuproqlar tarqalgan. Tuproqlarning turlicha boMishida litologik  geomorfologik 

sharoitlaming xususiyatlari hal qiluvchi rol o‘ynaganligi ma’lum. Hammasidan ko‘proq 

cho‘llaming toshloq va toshloq loyli tuproqlari keng tarqalgan. Ayniqsa, Osiyoning 

toshloq cho‘llarida sur - qo'ng'ir c h o 'l  tuproqlari rivojlangan. Subtropiklaming qumli 

cho‘llari toshloq loyli cho‘llarga nisbatan kichikroq maydonlami egallaydi. Qumli 

cho‘llarda qum marzalari, do‘ng qumlari kabi relyef shakllari keng tarqalgan bo‘lib, ular 

turli  darajada o ‘simliklar bilan qoplangan (mustahkamlangan), ana shular ostida qumli 

cho 7 tuproqlari shakllanadi. K o ‘chib yuruvchi barxan qumlar unchalik katta b 

o‘lmagan maydonlami egallaydi. Asosiy tipik bo ‘z  tuproqlar tog‘oldi va tog‘laming 

pastki qismlaridagi lyossimon yotqiziqlar va lyosslarda shakllanadi. Bulardan  tashqari 

cho‘l oblasti tuproq qoplami tuzilmasida s h o ‘rxoklar va taqirlar ham muhim o ‘rin 

tutadi (yuqoridagi tuproqlarning genezisi va  xossalariga oid ma’lumotlarga VII. 7.2. 

bandda kengroq t o ‘xtalingan). Subtropik semam о ‘rmon oblastida yetakchi qishloq 

xo‘jalik tarmoqlari -  choychilik, subtropik mevachilik (limon, apelsin, mandarin, xurmo, 

anjir, anor va b.) hisoblanadi. Yana shuningdek, uzum, efirmoyli v a dorivor o ‘simliklar 

yetishtirish ham rivojlangan. Subtropik kserofit - о ‘rmon va buta - dasht oblastida 

yuqoridagi mevalardan tashqari vinochilik, ipakchilik, asalarichilik hamda turli boshoqli 

(bug‘doy, makka va b.), sabzavot va yemxashak ekinlari yetishtirish rivojlangan. 

Dehqonchilik sug‘orma va lalmi tarzda amalga oshiriladi. Cho‘l zonasida hududning 76 

% maydoni qishloq xo‘jaligida foydalanilsa-da, shuning atigi 1,7 % i haydaladigan 

yerlar, 0,1 % i  yem-xashakka mo‘ljallangan, 74 % i esa yaylovlarga t o ‘g ‘ri keladi. 

Tog‘oldi chala cho‘l zonasining 69 % i qishloq xo‘ja lik yerlari  bo‘lib, shuning 18 % 

maydoni sug‘oriladigan yerlar, 0,7 % i yem xashakka mo‘ljallangan, 46 % i yaylovlarga t 

o ‘g‘ri keladi. Asosiy qishloq xo‘j a l i k  tarmog'i -  paxtachilikdir. Umuman subtropik 

mintaqaning dehqonchilikda o'zlash tirilganlik darajasi 17 % bo‘lib, eng ko‘p  

---

haydaladigan tuproqlar qurg‘oqchil va semam oblastlardagi jigarrang, qizil va sariq, qora 

subtropik hamda qayir tuproqlari hissasiga to‘g ‘ri keladi. Nil, Dajla,  Furot, Hind, 

Amudaryo kabi daryo vodiylarid