Studying geography abroad

Boshqa mamlakatlarda geografiya. Finlyandiya maktablarida ham geografiya ta’limi o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, geogarfiya o‘qitilishi rivojlangan kapitalistik mamlakatlarga qaraganda bir muncha yuqori pog‘onada turadi. Ta’lim ikki bosqidan iborat: 1-bosqich 9-yillik majburiy umumta’lim xalq maktabi, 2-bosqich gimnaziyalardan iborat. Birinchi bosqich maktabda geografiya ta’limi 3-sinfdan boshlanadi va 9-sinfda tugaydi, 3-4 sinflarda o‘z mamlakati va qo‘shni shimoliy davlatlarning tabiati va xo‘jaligiga oid ma’lumotlar beriladi. Gimnaziyaning birinchi yilida geografiya majburiy fan sifatida o‘rganiladi, boshqa sinflarda esa o‘quvchilar hohishiga ko‘ra maxsus kurs sifatida o‘rganishi mumkin. Finlyandiyada o‘quv rejasi tez-tez almashinib turadi.
Vengriya maktablarida geografiya ta’limi 7- yil davom qiladi. 4 yil asosiy (5-8 sinf) va 3 yil (9-10-11 sinf gimnaziyada). Darslar haftada 2 soat. Geografiya ta’limi jarayonida 65% vaqt yangi mavzuni bayon qilishga, 3% ekskursiyalarga, 29% amaliy mashg‘ulotlarga ajratiladi. Keyingi paytlarda Vengriya gimnaziyalarida geografiyaga ajratilgan soatlar kamaytirilishi kuzatilmoqda.
Rivojlanayotgan malakatlarda xalq maorifiga keyingi yillarda katta e’tibor berilmoqda. Masalan, Osiyoning ko‘pgina mamlakatlarida 1985 yilgacha xalq ta’limi uchun ajratilagn mablag‘ 20 barobardan ortiq o‘sdi. Ayniqsa, Malayziya, Saudiya Arabistoni, Iordaniya, Singapur, Janubiy Koreya, Tailand, Suriya, Hindiston, Pokiston, Turkiya kabi mamlakatlarda xalq maorifi rivojlanishi ancha yuqori bo‘ldi.
Osiyodagi ko‘pchilik mamlakatlarda bolalar 5-7 yoshdan boshlab maktabga bora boshlaydilar. Bangladesh, Birma, Livan, Pokiston, Shrilankada maktabga 5 yoshdan boradilar. Osiyodagi ko‘pchilik mamlakatlarda majburiy ta’lim 5 yildan 10 yilgacha, o‘rta maktabda o‘qishni davom ettirish esa 4-yildan 8 yilgacha. Geografiya o‘quv programmalari ko‘pchilik mamlakatlarda bir xil bo‘lib, mamlakatning tabiiy va iqtisodiy geogarfyaisini o‘rganishdan boshlanadi. Keyingi paytlarda rivojlanayotgan mamlakatlarda o‘quv dasturlari geografiya darsliklari mamlakat xalq xo‘jaligi ehtiyojlarini e’tiborga olgan holda tuzilmoqda va yaratilmoqda. [5]
Chet el davlatlari geografiya ta’limida eng ko‘p qo‘llaniladigan usullar quyidagilar hisoblanadi:
-evristik suhbat metodi. Bunda asosiy e’tibor o‘quvchilarni ko‘proq bilim olishga, kichik tadqiqotlar qilishga o‘rgatishdan iborat. Kartinalar, turli xil hujjatlar, vositalar asosida muammoli savollar o‘quvchilar diqqatiga havola etiladi. Bunday usul ko‘proq AQSh, Buyuk Britaniya, Yangi Zellandiya, G’arbiy Yevropa davlatlarida keng tarqalgan;
-tarqatma kartochkalar usulida turli chizmalar, jadvallar, xaritalar turlicha xatoliklarga yo‘l qo‘yib tuziladi va tarqatiladi, o‘quvchilar yo‘l qo‘yilgan o‘sha xatolarni mustaqil topishlari talab qilinadi. Turli xil misol va masalalar echish ham o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish tufayli ulardan keng qo‘llaniladi. O’quvchilarda ishbilarmonlik, uddaburonlik hislatlarini shakllantirish uchun ham ko‘proq misol va masalalardan foydalaniladi. Tayyor mahsulotni qayerlarda sotish, transport hujjatlarni aniqlash, mehnat resurslaridan unumli foydalanish kabilar misol va masalalar echishsiz amalag oshmaydi;
-matnlar, ya’ni javoblar to‘g‘ri noto‘g‘ri tarzda aralashtirib berilishi shulardan to‘g‘rilarini raqamlar bilan belgilab ajratish keng tarqalgan usullardan hisoblanadi;
-statistik manbalar bilan ishlash, kartografik qo‘llanmalardan foydalanish, matematik modellashtirish keng tarqalgan o‘qitish usullari hisoblanadi. Ayniqsa disskusiya, tortishuvlar kapitalistik mamlakatlar geografiya ta’limida keng tarqalgan. [3]