Strukturalizm Reja

Praga sturkturalizmi. Praga strukturalizmi 1926 yilda Chexoslovakiyaning poytaxti Praga shahrida tashkil topdi. Ayni strukturalizm umumiy tilshunoslikda funksional lingvistika nomi bilan ham yuritiladi.

Ushbu maktabning funksional tilshunoslik deb atalishi asosida til birliklarining har biri muayyan funkciyaga egaligi, ularning tilda (nutqda) muayyan vazifani bajarish g`oyasi yotadi.

Funksional lingvistika maktabi vakillari: V. Matezius,

B. Trinka, I. Vaxek, B. Gavranek, N.S. Trubeckoy, R.O.Yakobson, S.I.Karcevskiy va boshqalar.

Praga maktabi ta`limotining asosiy g`oyalari quyidagilar:

1. 
   Tilshunoslik – o`z ob`ektiga ega bo`lgan mustaqil fan.
   
2. 
   Til – sistema.
   
3. 
   Til – funksional sistema. Ya`ni til muayyan maqsadga yo`naltirilgan ifoda vositalari sistemasidir.
   
4. 
   Fonologiya – nazariy fonologiya. Fonemaning so`z va
   

morfemalarni farqlash qobiliyatiga egaligi. Fonema tilning eng kichik fonologik birligi. Nutq tovushlari fonemaning moddiy simvollari, belgilari, fonemaning nutqdagi reallashishi. Demak, fonema bilan tovush farqlanadi.

5. Sinxroniya va diaxroniya. Praga strukturalistlari tilni tadqiq qilishda, asosan, sinxroniyani – sinxron metodni ilgari suradilar. Shu bilan birga ular tilning mohiyatini ochishda diaxroniyani – diaxron metodni ham hisobga oladilar. Ya`ni ular diaxroniyani inkor qilmaydilar. Demak, tilni – til hodisalarini, birliklarini tahlil qilishda sinxroniya va diaxroniya dialektik bog`liq holda olinadi.

6. Til belgisi bo`lgan so`z – mustaqil birlik. U vazifasiga, nomlanishiga ko`ra nominativ faoliyat mahsuli bo`lib, jamiyatda nominativ funkciya bajaradi.

7. Tilning morfologik sistemasi morfema bilan belgilanadi.

8. Gapning aktual bo`linishi masalasi va boshqalar.