Строительство вл 500 кВ «Подстанция Согдиана – Талимарджанская тэс»

• Namangan Muhandislik - Texnologiyalari Instituti
• “Avtomatika va Energetika” fakulteti
• “Energetika” kafedrasi

• Xurmatli o’quvchilar ushbu qo’lanma qismi covid-2019 korona virusi sababli karantin vaqtida “Elektr energiyani ishlab chiqarish, uzatilishi va taqsimlanishi” fanining dars jadvaliga muofiq kelga mavzulariga moslab ajratilgan. Uni o`qib o’rganinib ma’ruza daftaringizga kanisbek qilishingiz bilim ko`nikmalaringizni oshishiga sabab bo’ladi.

• 20.05.2020 yil
• Ma’ruza№ 12
• Mavzu:Elektr tarmoqdagi energiya va quvvat isrofi.

• REJA:
• 1.Liniyalardagi quvvat va energiya isroflari.
• 2.Kuch transformatorlaridagi quvvat va energiya isroflari.
• 3.Elektr tarmoqlarida energiya isroflarini kamaytirish tadbirlari.
• 4.Hozirgi sharoitda elektr tarmoqlarda energiya isrofini kamaytirish yoqilьini tejashning muhim manbalaridan biri hisoblanadi.

• Elektr energiya isrofini tahlil qilganda umumiy isrofni quyidagi turlarga bo’lish lozim:
• energetika sistemasida elektr energiya isrofining hisobiy miqdori – barcha elektr stantsiyalardan tarmoqqa berilgan va barcha iste’molchilar tomonidan qayd etilib, puli to’langan elektr energiya miqdorlari orasidagi farq;
• isrofning hisobiy va texnik miqdori – ma’lum holat parametrlari va tarmoq elementlarining hisob parametrlari bo’yicha aniqlanib, u o’tkazgichlarni qizishi va elektromagnit maydonning hosil bo’lishiga sarf bo’luvchi isrofdir;
• tijorat isroflari – u hisobiy va texnik isroflar orasidagi farq sifatida aniqlanib, u qayd etish tizimining takomillashmaganligi, schetchiklar ko’rsatishini olishning bir vaqtda emasligi va noaniqligi, foydalaniluvchi qayd etish asboblarining xatoliklari, qayd etilmagan iste’molchilarning mavjudligi; o’ьirlashlar va ‘.k. lar bilan belgilanadi.
• Hozirgi davrda mavjud elektr energiya isrofini kamaytirish tadbirlarini uch gruppaga bo’linadi: tashkiliy, texnik va elektr energiyani hisobiy va texnik qayd etish tizimini takomillashtirish tadbirlari.

• Tashkiliy tadbirlarni qo’llash amalda ‘ech qanday qo’shimcha mablaьni talab etmaydi. Texnik tadbirlar qo’shimcha kapital mablaьlarni talab etadi.
• Elektr energiyani texnik va hisobiy qayd etish tizimining takomillashuvi isroflarni kamaytirish tadbirlarni tanlash bo’yicha hisoblashlarni yanada aniq ma’lumotlar bilan ta’minlash imkonini beradi.
• 35 kV li kuchlanish tarmoqlarida 35 % elektr energiya isrof bo’ladi, qolgan 65 % esa 0.22–10 kV li elektr tarmoqlariga to’g’ri keladi. 0.22–10 kV li tarmoqlarda elektr energiya ko’p isrof bo’lishiga qaramasdan bu tarmoqlarni qurish uchun rangli metall 35 kV li va undan yuqori kuchlanishli tarmoqlarga nisbatan 4 barobar ko’p sarflanadi. Bundan ko’rinadiki, elektr energiya isrofini kamaytirish uchun 1000 V gacha bo’lgan liniyalar uzunlini kamaytirish kerak. Buning uchun iste’molchilarga yaqinroq podstantsiyalar sonini ko’proq qurish talab qilinadi.

• Ayrim hollarda markazlashtirilgan va guruhli bir nechtasi guruhlab kompensatsiyalash qo’llaniladi. Bunday hollarda KQ larni qaerda o’rnatish muammosi kelib chiqib, uni 6–10 kV li tomonga yoki 0,4 kV li tomonga ulanish masalasini hal qilish talab qilinadi. Bunda 0,4 kV li kondensatorlarning 6–10 kV li lariga nisbatan qimmatroq turishi, ammo 0,4 kV li tomonga o’rnatish transformatorlari reaktiv quvvatdan yuklanishishi hamda bunda quvvat yo’qolishi kamayishi inobatga olinishi maqsadga muvofiqligi ko’rsatib o’tiladi.
• 600 kVA gacha bo’lgan elektr qurilmalarida KQ lar 0,4 kV li tomonda o’rnatish effektiv hisoblanadi. 600 kVA dan yuqori bo’lgan elektr qurilmalarda esa qisman 6 va 10 kV tomonga o’rnatiladi.
• Misol: Korxonaning yillik elektr energiya yo’qolishi 50*106 kVAR*soat ni tashkil etadi. Maksimal yuklamadagi ishlash vaqti Tnb,a = 5000 soat, Unom = 10 kV, Tnb,r = 5500 soat. Sim markasi AS–120, liniya uzunligi L=40 km.
• Kompensatsiyalovchi qurilmalar o’rnatilgandan keyingi quvvat koeffitsienti cosφ2=0.91. Bunda tgφ2=0.456 ga teng. Kompensatsiya qurilmalari o’rnatmasdan oldin va o’rnatgandan keyin kondensator batareyalarini quvvatini aniqlash talab qilinadi.

• NAZORAT SAVOLLARI:
• 1.Yuklamalar grafiklari qanday kuriladi.
• 2.Yuklamalar grafiklarining vazifalari.
• 3.EULda quvvat va energiya isroflari qanday aniqlanadi.
• 4.Kuch transformatorlarida quvvat va energiya isroflari qanday hisoblab topiladi.
• 5.Eng katta isroflar vaqti bo’yicha isroflarni aniqlash usullarini tushuntirib bering.
• 6.Eng katta yuklama vaqti Tekat qanday aniqlanadi.
• Yillik energiya isrofi yuklama yuklama grafigi bo’yicha qanday topiladi.
• 7.Elektr energiya isrofi qaysi turlarga bo’linadi.
• 8.Elektr energiya isrofini kamaytirish tadbirlarini gapirib bering.
• 9.Elektr tarmoqlarida quvvat koeffitsientini oshirish yo’li bilan tarmoqlardagi isroflarni kamaytirish sababini tushuntirib bering.
• 10.Quvvat koeffitsienti sos ni tabiiy oshirish yo’llarini tushuntirib bering.
• 11.Elektr ta’minot sxemalarida kompensatsiya qurilmalari qanday joylashtiriladi.