|
Matnni tashkil etish
Tahliliy ma’ruza matnini turli usullar bilan tashkil etish mumkin. Tahlil predmetini aniqlash. Masalan, gap MO to‘g‘risida ketsa, matn alohida olingan mamlakatga - Afg‘oniston, Tojikiston va boshqalarga, aniq mintaqaviy muammo –MO davlatlari integratsiyasi, joriy siyosiy jaryonlar, MO havfsizligi yoki alohida olingan MO mamlakatining hududiy yaxlitligiga tahdid, tashriflarni tayyorlash, embargo bo‘yicha takliflar va boshqalarga bag‘ishlanadi. Predmetni natijani qo‘lga kiritishda tezkor bo‘lish uchun aniqlashtirish kerak.
Maqsadni belgilash ushbu predmet aynan nimani ochishga yo‘naltirilganligini bildiradi.
Guruhlar, kuchlar munosabati.
Guruhdagi tashqi homiylar harakatini aniqlash.
Ma’lum bir qarash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
Bosh maqsadga yondosh narsalar (embargo, muzokaralar, tashqi homiylar).
Manzilni aniqlash muayyan shaxs, vaziyat, davlat yoki muammoni ishtirokchilar, ishtirokchilar birlashmasi va boshqalar asosida tahlil qilishni ko‘zda tutadi (M.Axmadinejad, obyektlar, geoiqtisodiy sharoitlar, Afg‘oniston).
Solishtirish qurilmasi mamlakatlar pozitsiyalari, narkotiklar aylanmasi, qurollarni yetkazib berishni qiyoslashdir (ishtirokchilar bo‘yicha, harakatlar bo‘yicha).Taqqoslash variantlarini ko‘rsatish kerak. Taqqoslash jarayon dinamikasi (yillar bo‘yicha, muammo bo‘yicha) amalga oshirilishi mumkin, dinamika orqali jaryonning barcha subyektlarini (5 ta ma’lum savollar asosida) ko‘rib chiqish mumkin. Bu bashoratchilar va ekspertlar uchun zarur. Shuning uchun hukumat tuzilmalariga umumlashtirilgan hujjatlar topshiriladi.
Natija bo‘yicha yo‘naltirish. Matn ma’lum natija va xulosalarga mos ravishda tuziladi. Bunday matn ma’lum tezislarni rasmiy faktlash uchun muzokaralarga tayyorlanish yoki o‘zini o‘zi nazorat qilish, o‘z xulosalarini to‘g‘riligini tasdiqlash uchun zarur. Bu, tahlilning nisbatan murakkab turi bo‘lib, u natijaning bir qancha variantlarini ko‘zda tutadi.
Me’yoriy yo‘nalish tahlilning ishlangan to‘la modeli, tahlil tezligi, aniq shema bo‘yicha ish operativligidir.
Matnni tashkil etish algoritimi juda oddiy bo‘lishi mumkin. Bu algoritm qanday axborot kerakligini (masalan, davlat, chegaralar, aholi va hokazolar) va biz biladigan yoki bilmaydigan axborotni, axborotning qaysi turini izlash zarurligini ochib berishi bilan muhum. Tahliliy matn bilan ishlashda quyidagi metodik ko‘rsatmalarga amal qilish kerak.
I. Aniq mavzu bo‘yicha matnni muommaviy - mantiqiy tuzish. Muammoda yashirin javob, maqsad va natijaga ishora bo‘lishi mumkin. Muammo manfaatlar ziddiyatidan (tanqislik) kelib chiqadi. Masalan, havfsizlik, jo‘natish va boshqa sohalardagi tashqi siyosat. Bunda matnni tashkil etish qo‘yilgan vazifalarga bog‘liq bo‘ladi:
1. Bu vaziyatni suratga olish bo‘lishi mumkin (eng kamida). Mamlakatdagi harakatlar, siyosiy kuchlarining joylashuvi (iqtibosli faktlar).
2. Vaziyat tahlilini nazarda tutuvchi situativ metod. Dalillar beriladi. Vaziyat rivojining turli variantlarini tahlil qilish kerak, ya’ni variativ bashoratni taqdim qilish kerak.
3. Fundamental, ko‘p omilli tahlil. Ko‘plab faktlar so‘nggi qatorga olib kelish va bu cheklangan qatorni davlat (masalan, O‘zbekiston) milliy manfaatlari mezonlariga olib chiqish maqsadga muvofiq.
4. Taqqoslash metodi. Tahlilni vaqt doirasida (-gacha, -dan, keyin) cheklash zarur. Masalan, Hindiston va Pokistonning Afg‘onistonga nisbatan strategiyasining 2001 yil 11 sentiyabrdan to hozirgi kungacha davri.
5. Tavsiyalar, taqrizlar. Biz katta hajmdagi xulosalarga egamiz. Tahliliy ekspertizadan o‘tkazish kerak.
II. Tahlilning formal mantig‘i asosida qo‘yilgan tahliliy vazifalar dolzarbligi. Vazifa mazmuni. Asosiy qism (muammo yo‘nalishi yoki boshqa usullar bo‘yicha qurilishi mumkin). Asosiy tendensiyalar. Umumlashtirish. Xulosalar, tavsiyalar.
III. Savol-javob sxemasi bo‘yicha. Masalan, ekstremistlar harbiy holati bo‘yicha qo‘poruvchilik harakatini davom ettira oladimi va u … bilan aloqaga kira oladimi?
IV. Mamlakat, mintaqa, subyektlar bo‘yicha. Masalan, MO qaysi darajada AQSh manfaatlari ta’sir zonasi hisoblanadi.
V. Davrlar bo‘yicha dinamik taqqoslash.
Tahlil predmeti tuzilmasi quyidagi mazmuniy ko‘rsatkichlardan iborat -qayerda hamkorlik imkoniyati bor, bu hamkorlik qaysi mezonlar bo‘yicha amalga oshirilishi shart, hukumat darajasida, iqtisodiy va madaniy sohada ko‘rib chiqilayotgan davlatlar o‘rtasida qanday asosiy o‘zaro aloqadorliklar bor; yo‘nalishlar bo‘yicha XMMM mos kelishi yoki mos kelmasligi; mazmuni, tashkilotlari, vositalari (mexanizmlari) bo‘yicha hamkorlikning asosiy yo‘nallishlari tanlovi.
Birinchi bosqichda tanqislikdan (zaxiralar yetishmovchiligi) muammoni shakllantiramiz. Tahlilda muammoning ikki darajasi mavjud: birinchisi, muammoning o‘zi bilan bog‘liq, ikkinchisi, axborot tanqisligini bartaraf qilish bilan bog‘liq.
Navbatdagi qadam, maqsadni qo‘yish hisoblanadi. Ish maqsadini ifodalashda qanday aniq natijalarga kelishimiz shartligini ko‘rsatish kerak. Odatda, 3 asosiy maqsad ko‘zlanadi: Mazmuni bo‘yicha tadqiqot (mexanizmi) vositalari va tashkil etish bo‘yicha. Yakuniy maqsad yo‘nalish bilan muvofiq bo‘ladi.
Strategik tahlildan avval obyekt maqsadlarini, masalan, biror jarayon ishtirokchilarini o‘rganishning ilmiy tahlili yuz berishi kerak, ya’ni tadqiqot obyektning to‘liq tahlilini o‘tkazish zarur. Shuning uchun strategik markazlar odatda, quyidagi faoliyat bilan shug‘ullanuvchi guruhlarga ega.
Chora-tadbirlarni rejalashtirish, zarur axborotni to‘plash bo‘yicha axborot tahliliy vazifalarni hal qilish.
Axborot-tahliliy monitoring.
Strategik tahlil.
Strategik ma’ruza mezonlari uning yonalishlaridan kelib chiqadi. Tahlilning eng murakkab jihati o‘z farazlarini, gipotezani (tahlil “onasi”), yo‘ nalishni (“ota”) ilgari surishdir. Gipoteza ehtimollik vaziyatidir - Agar … qilish kerak… .
Bu yerda e’tiborni ilgari surilgan gipotezani baholashning uch tizimli yaratuvchi mezonlariga qaratish lozim: axborotning ishonchliligi, gipotezaning zaruriyati va uning yetarliligi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
