Strategik menejment

8.3. O‟rta korxonalar evolyutsiyasining matritsasi
Bunday matritsaning ustunligi firma urta korxonalarining xayot tsiklining turli 
bosqichlari buylab taqsimlanishidir. Masalan, yuqori saloxiyatli «suroq belgisi» 
shaklidagi urta korxonalar va «rivojlanayotgan g‘oliblar»ni kelgusida «ustivor 
g‘oliblar» va «daromad ishlab chiqaruvchi»larga aylanishi uchun qo‘llab-

---

120
quvvatlash lozim. Potentsial «yutqazayotgan» urta korxonalarni imkon qadar 
tezroq «echintirish» kerak. Etuklik va pasayish bosqichlaridagi urta korxonalardagi 
biznesni shunday boshqarish kerakki, ularning raqobat kuchidan foydalanish 
imkoniyati yaratilishi lozim. Ushbu urta korxonalarning xar qanday ortiqcha pul 
mablag‘lari «rivojlanayotgan g‘oliblar»ni va usishning sekinlashish bosqichini 
boshidan kechirayotgan urta korxonalarni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatilishi 
lozim. 
Ushbu matritsa xam, Mak Kinsey matritsasi kabi, menejerlarga urta 
korxonalar portfelining muvozanatlashganlik darajasini baxolashga imkon beradi. 
Muvozanatlashgan portfelda «ustivor g‘oliblar» va «daromad ishlab 
chiqaruvchilar», bir nechta «rivojlanayotgan g‘oliblar» va yuqori potentsialli 
«suroq belgilari» bulishi lozim. Ayni paytda ushbu matritsa urta korxonalar 
portfelining dinamikasini baxolashga imkon beradi. Ikkinchi tomondan, ushbu 
matritsa Mak Kinsey matritsasiga qo‘shimchadir, chunki u kupgina muxim 
omillarni aks ettirmaydi. 
Bunday texnologiyaning ustunliklari quyidagilardan iborat: 
- menejerlar uchun diversifikatsiya oqibatlarini taxlil qilish imkoniyati; 
- aloxida urta korxonalar urtasidagi kerakli pul oqimlarining aks ettirilishi, 
firmaning oliy raxbariyati uchun resurslarni tug‘ri taqsimlash imkoniyati; 
- urta korxonalar portfelining muvozanat kontseptsiyasi urta korxonalarning 
xozirgi strukturasini aniqlashga va uzoq muddatli daromadlarni optimallashtirishga 
imkon beradi (muvozanatlashgan portfel - kompaniyaning kuchli jixati bulib, 
muvozanatlashmagan portfel esa uning zaifligi xisoblanadi). 
Ammo urta korxonalar taxhlilining matritsa texnologiyasi ma‘lum bir 
«qopqon»larga olib kelishi mumkin: 
- urta korxonalar sonining kupligi firma raxbariyati uchun axborotning 
g‘oyatda kupligi tufayli turli muammolarni vujudga keltirishi mumkin (amalda bu 
urta korxonalar soni 40-50 taga yaqin bulganda yuz beradi); 
- urta korxonalar va butun kompaniyaning moliyaviy ustunliklari urtasida 
ziddiyatlar vujudga kelishi mumkin; 
- matritsa texnologiyasidan soddalashtirilgan xolda foydalanish vertikal 
integratsiyadan yoki bog‘liq diversifikatsiyadan foydalanadigan kompaniyalar 
uchun muammolar vujudga kelishi mumkin (urta korxonalar urtasidagi muxim 
strategik munosabatlarni ham xisobga olish lozim).