Strategik marketing

 
6.2. Rivojlanishning asosiy strategiyalari 
 
O‘sish    strategiyasini  ishlab  chiqishning  birinchi  bosqichi  egallab  turilgan 
raqobatli ustunlikning tabiatini aniqlab olishdan iborat bo‘lib, bu ustunlik kelgusidagi 

---

 
129 
 
 
strategik va taktik qadamlar uchun asos bo‘lib qoladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.5-rasm. Porter bo‘yicha asosiy strategiyalar 
 
Yuqorida raqobatli ustunlikni ikki xil o‘lchash orqali: «unumdorlik» (xarajatlar 
bo‘yicha  ustunlik)  va  «bozor  kuchi»  (maqbul  maksimal  sotish  narxiga  nisbatan 
ustunlik)  bo‘yicha  aniqlash  mumkinligi  ko‘rsatilgan  edi.  Firmaning  xususiyatlari, 
uning kuchli va kuchsiz tomonlari hamda uning raqobatchilarini hisobga olgan holda 
qaysi  ustunlikni  tanlash  kerak?  degan  savol  tug‘iladi.  Boshqacha  qilib  aytganda, 
ma’lum bir tovar bozorida qaysi ustunlikni himoya qilish osonroq? 
Bunday  ustunlikni  aniqlab  olish  uchun  raqobatli  vaziyatni  tahlil  qilib  chiqib, 
quyidagi savollarga javob berish lozim: 
-ko‘rib  chiqilayotgan  tovar  bozori  yoki  segmentda  muvaffaqiyatning  hal 
qiluvchi omillari qaysilar? 
-mana  shu  hal  qiluvchi  omillar  nuqtai  nazaridan  eng  xavfli  raqobatchining 
qanday kuchli va kuchsiz tomonlari bor? 
Firma bu ma’lumotlardan kelib chiqqan holda:  
- qaysi  raqobatli  ustunlikka  nisbatan  eng  yaxshi  pozitsiyada  ekanligini  aniqlab 
olishi;  
- muayyan sohada bunday ustunlikka erishishga qaror qilish;  
Potensial 
raqobatchilar 
O’rinbosarlar 
Ta’minotchilar 
Mijozlar 
Tarmoqdagi raqobatchilar 
 
 
 
 
Ishlayotgan firmalar o’rtasidagi 
raqobat 
Yangi raqiblarning     kirib kelish xavfi 
 
O’rinbosar     tovarlar xavfi 
 
Etkazib 
beruvchilarning 
savdolashish 
qobiliyati 
 
Mijozlarning 
savdolashish 
qobiliyati 
 

---

 
130 
 
 
- o‘z raqiblarining raqobatli ustunligini bartaraf etishga urinishi mumkin. 
SHunday  qilib,  tanlanadigan  asosiy  strategiyalar  bir-biridan  qaysi  ustunlikka 
tayanishi bilan farq qiladi. Porterning fikricha, faqat uchta asosiy raqobatli strategiya 
mavjud  bo‘lib,  ular  o‘zining  maqsadli  bozori  bilan  (butun  bozor  yoki  uning  ma’lum 
bir  segmenti)  va  amalga  oshirilayotgan  raqobatli  ustunlik  turi  bilan  (xarajatlar  yoki 
tovarning ustun sifatlari bo‘yicha) farq qiladi. 
Xarajatlarni iqtisod qilish hisobiga liderlik strategiyasi markazida raqobatchiga 
nisbatan  past  harajat  bo‘ladi.  U  doimiy  xarajatlarni  nazorat  qilishni,  ishlab 
chiqarishga  investitsiya.  yangi  texnologiya  konstruksiyalari  ustida  yaxshilab 
ishlashni, savdo xarajatlarini kamaytirishni nazarda tutadi. 
Asosiy strategiya uchinchi - konsentrasiya strategiyasi, ya’ni konsentrasiya bir 
segment  yoki  xaridorlarning  raqobatchi  guruhlarini  bozorni  harakatsiz  egallab 
olishdir.  Maqsad  bu  erda  tanlangan  maqsadli  segmentni  raqobatchiga  nisbatan 
ehtiyojini  qondirishdir.  Bu  strategiya  differensiasiyada  ham,  iqtisod  qilishda  ham 
bo‘ladi, bunda faqat maqsadli segment doirasida bo‘ladi.