Strategik marketing

Z.  Freyd
ning 
“Motivasiya  nazariyasi”  va 
A.  Maslou
ning  “Ehtiyojlar  ierarxiyasi”  nazariyalari 
mashhurdir. 
Z.  Freydning  fikricha,  odamlar  o‘z  xulqlarini  shakllantiradigan  real  ruhiy 
kuchlarni  anglamaydilar.  YOsh  ulg‘aygan  sayin  mayllarning  ko‘pi  to‘la  yo‘qolib 
ketmaydi,  balki  ongda  saqlanib  qoladi.  SHu  sababli,  kishilar  o‘z  motivasiya 
manbalari jihatidan o‘zlariga oxiriga qadar hisobot bermaydilar. 
A. Maslou esa muhimligi darajasiga qarab inson ehtiyojlarini bir-biriga o‘zaro 
bo‘ysinish bosqichlari tartibini ishlab chiqadi. 
Bu tartib quyidagicha: 
  -fiziologik ehtiyojlar (ochlik, tashnalik); 
  -o‘z-o‘zini muhofaza qilish ehtiyojlari (xavfsizlik, himoyalanganlik); 
  -ijtimoiy ehtiyojlar (ma’naviy yaqinlik, his-tuyg‘u, muhabbat); 
  -hurmat izzatga ehtiyojlar (obro‘ darajasi, maqomi); 
  -o‘z-o‘zini qaror toptirishga ehtiyojlar (o‘zini namoyon etish). 
Inson  birinchi  navbatda  eng  muhim  ehtiyojlarini  qondirishga  intiladi,  bu 
ehtiyojlar  qondirilgandan  keyin  harakatlantiruvchi  motivlar  so‘nadi,  so‘ngra  qolgan 
ehtiyojlarni qondirish harakati yuzaga keladi (2.5-rasm.) 
A.  Maslouning  fikricha  ehtiyojlarni  ahamiyati  bo‘yicha  saralash  mumkin:  biz 
keyingi  toifaga  o‘tishdan  avval  asosiy  ehtiyojlarni  qondirishga  urina  boshlaymiz. 
Quyi  tabaqadagi  ehtiyojlarni  qondirish  yuksakroq  ehtiyojlarga  -  xulq-atvor  uchun 
motivator bo‘lib  xizmat qilish  va unga ta’sir ko‘rsatish imkonini beradi. Qondirilgan 
ehtiyojlar  intensivligi  susayib  boradi  va  hali  qondirilmagan  yuksak  ehtiyojlar 
intensivligi  ortadi.  Shaxs  umumiy  yashab  qolish  yoki  hayot  minimumini  ta’minlash 
kabi  maqsadlardan  turmush  tarzi  yoki  sifatiga  taalluqli  yuksakroq  maqsadlarga 
o‘tganda uning rivojlanishiga bog‘liq ravishda ehtiyojlar tarkibining evolyusiyasi yuz 
beradi. 

---

 
44