Stomatologik kasalliklar profilaktikasi

OSH TUZINI FTORLASH.
Ma‘lumki kishilar tomonidan osh tuzini qabul qilish miqdori bir xil emas. Dietologlar tavsiyasiga 
ko‘ra osh tuzini iloji borika ozroq iste‘mol qilish kerak bo‘ladi. Shunyng uchun osh tuzini ftorlashdan 
oladigan samara 40-50% ni tashkil qilarkan. 
1 kg osh tuzini 250 mg natriy ftorid bilan boyitish va undan profilaktika maqsadida foydalanish 
usuli ishlab chiqilgan va qator mamlakatlarda (Vengriya, Shveystariya, Kolumbiya va boshk.) karies 
profilaktikasi elementi sifatida qo‘llanilmoqda. Mazkur usul arzon, qulay, ommaviy va samarali bo‘lib, 
insondan xach kanaka qo‘shimchaa harakat talab qilmaydi. 
Vengriyada shu usuldan foydalanishning 8-yilida karies jadalligining o‘sish ko‘rsatkichi 40% ga, 
Kolumbiyada - 61% ga pasayganligi qayd qilingan. 
FTORIDLARNI MAHALLIY QO‘LLASH.
Ftorli laklar
- mahalliy profilaktika vositalari o‘rtasida keng tarqalib, ko‘p qo‘llaniladigan va 
yaxshi samara beradigan, emal, qobig‘iga uzoq muddat ta‘sir ko‘rsatuvchi vosita hisoblanadi. Ftor 
saqlovchi laklar emal qavat ustida yupqa plyonka qavatini hosil qiladi va 24 soat mobaynida 
o‘zidan erkin ftor ionini ajratib turadi. Fissuralar, tirqishlar, mikrobo‘shliqlarda esa u xaftalab saklanib 
kolishi mumkin. Ftor sakklovchi laklardan bugungi kunda keng ko‘lamda qullanilayotganlari - bu 
"Oigar‘a*:" tarkibida 2 , 2 6 % ftorid saqlovchi, "E1iog Rgokes-og" - 0 . 1 % ftorid saqlovchi, "Sotrozeak" 
ftorid natriy va ftorid kalsiy saqlovchi, "Ftorlak" 5% natriy ftor saqlaydi. "Ftorlak" tabiiy smolalar 
majmui bo‘lib tarkibi quyidagicha: 
Natriy ftor - 5 , 0 gramm 
Pixta balzami - 4 0 , 0 gramm 
Shellak - 1 9 , 0 gramm 
Etil spirti - 2 4 , 0 ( 9 5 % l i ) gramm 
Xloroform - 1 2 , 0 gramm (Harkov.farm.zavod). Ftorli laklar juda yuqori adgeziv xususiyatiga ega 
bo‘lib tishlar yuzasida uzoq muddat yaxshi saqlanadi. 
Ftorlakni qoplash usuli. Ftorli lakni tishlar yuzasiga surishdan oldin tishlar qatori tish cho‘tkasi va 
pastasi yordamida yaxshilab tozalanadi, paxta tamponlar erdamida kuritiladi va tish yuzasiga maxsus 
cho‘tkachalar yordamida yupqa qilib lak yotqiziladi. Lak tez kotishi uchun ilik xavo okimidan 
foydalanish mumkin. Ftorlak 4-5 minut ichida kotadi. Bemorga 12-24 soat ichida suyuq; ovqat ichish, 
qattiq narsalarni iste‘mol k;ilmaslik, tishlarni tozalamaslik buyuriladi. 
Ftorli laklar karies jadalligini o‘sishini 50% ga pasaytiradi. 
Bugungi kunda shunga o‘xshash laklarni VOKO firmasi ishlab chiqaradi. Mazkur firma 
preparatlaridan Fluoridin Gel-N5 (E1iog1s1:t Se1 N 5 ) tarkibida 5% natriy ftor tutadi. VOKO firmasi 

---

84 
sintetik smolalar asosida hosil qilingan, tarkibida 5% ftorid natriy, 6% ftorid kalsiy saqlaydigan 
"Bifluorid-12" lakini tavsiya etadi. 
"Bifluorid-12" tishlarga koplanganda uning smolali asosi tish sathida bir necha kun turadigan 
plyonka hosil qiladi. So‘lak ta‘sirida erigan ftor ionlari plyonkadan ajralib emal qavatga, singib boradi. 
Mazkur lak tishlarning ildiz qismi ochilib qolganda, yoki travma oqibatida zmal ko‘chib tushgan 
joylarga surtilganda tish sezgirligi keskin pasayganligi aniqlangan (Ag£e1k: N . M . , 1994: Ne11m1d E . ,
19 9 4: Zsoegz K . , 1 9 94: 51:ozzeg e-.ak., 1994) . 
Bunda ftoridlar dentin kanalchalarini tuldirib mineralizastiyani kuchaytiradi. 
VOKO firmasida "Bifluorid-12" asosida bolalarda karies profilaktikasida ishlatiladigan rangli 
indikatorli - "Fluoridin" (E1iog1s11p) laki ishlab chiqilgan. "Fluoridin" va "Bifluorid-12" laklari 
maxsus texnologiya asosida tayyorlangan bo‘lib, tarkibidagi ftoridlar zarrachalarini bir tekisda tarqalishini 
ta‘minlaydi. Tishga surilganda hosil bo‘lgan lakli plyonka uzoq muddat ftorid kalsiyning deposi sifatida 
o‘zidan ftor va kalsiy ionlarini ajratib turadi. Bu esa gidroksilapatitni ftorapatitga aylanib turishini 
ta‘minlaydi. 
O‘tkazilgan tajribalar, tekshirishlar natijasi "Fluoridin" va "Bifluorid-12" laklarining xususiyatlari 
to‘grisida quyidagi xulosani berdi: 
Tishlar kariesi profilaktikasi maqsadida va sezgirligi oshganda 
samarali ta‘sir ko‘rsatadi. 
Ftoridlar tish qattiq to‘qimalariga chukir singib kirib, ftorid 
kalsiy deposini hosil qiladi. 
Foydalanish uchun qulay. 
Ma‘lumki tishlar chiqqanidan so‘ng ularni oxaklanib etilishi, dentin, emal mineralizastiyasi 
uzoq muddat (18 -1 9 yoshgacha) davom etadi. Shuning uchun bog‘cha yoshidan tortib karies 
profilaktikasi-maqsadida ftor tutuvchi vositalardan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.