Статистик кўрсаткичлар

Демак, мутлақ ва нисбий миқдорлардан фойдаланишда, ҳар бир аниқ текшириш учун статистикада ўрганилаётган кўпчилик ҳодисаларни характери бўйича дифференциал ёндошув талаб этилади. Бу талабнинг тўғрилигини қуйидагича тушунтириш мумкин. Масалан, концерн ёки холдинг компания бўйича шартнома мажбуриятлари бажарилиши ва ошириб бажарилиши кузатилаётганда, шу компанияга қарашли айрим корхоналарда шартномалар бажарилмаганлигини кузатиш мумкин. Худди, шу ҳолатни, тўплам бирликларини ифодаловчи кўрсаткичлар бўйича ҳам кузатиш мумкин. Масалан, республикада бир акциядорга тўғри келадиган акциялар сонини вилоятлар, айниқса туманлар (қишлоқ туманлари) бўйича олайлик. Бу ерда тебранишни катталигига ҳеч ким шубҳа қилмайди.

Демак, мутлақ ва нисбий миқдорлардан фойдаланишда, ҳар бир аниқ текшириш учун статистикада ўрганилаётган кўпчилик ҳодисаларни характери бўйича дифференциал ёндошув талаб этилади. Бу талабнинг тўғрилигини қуйидагича тушунтириш мумкин. Масалан, концерн ёки холдинг компания бўйича шартнома мажбуриятлари бажарилиши ва ошириб бажарилиши кузатилаётганда, шу компанияга қарашли айрим корхоналарда шартномалар бажарилмаганлигини кузатиш мумкин. Худди, шу ҳолатни, тўплам бирликларини ифодаловчи кўрсаткичлар бўйича ҳам кузатиш мумкин. Масалан, республикада бир акциядорга тўғри келадиган акциялар сонини вилоятлар, айниқса туманлар (қишлоқ туманлари) бўйича олайлик. Бу ерда тебранишни катталигига ҳеч ким шубҳа қилмайди.

Мутлақ ва нисбий миқдорларни таққослашдан олдин, улар таққослама ҳолга келтирилиши керак. Бу муаммони ечиш, бозор иқтисодиёти шароитида жуда муҳим. Чунки, ҳар қандай компания жаҳон бозорига чиқишдан олдин, ўз маҳсулотини жаҳон стандартларига мос келишини таққослаш методи орқали ҳал қилади. Биз ўзбек компаниясининг кўрсаткичларини Япония кўрсаткичлари билан таққослашдан олдин, таққосланадиган кўрсаткичлар иккала мамлакатда ҳам бир хил методология билан аниқланганлигига ишонч ҳосил қилишимиз керак. Бундай ишончни ҳар бир компания кўрсаткичларини вақт бўйича ҳам таққослашда ҳосил қилинса яхши бўлади.