|
Standartlashtirish bo’yicha texnik qo’mitalar
Bir turdagi mahsulot va tarmoqlararo foydalaniladigan mahsulot uchun meyoriy
hujjatlarni yaratish bo’yicha faoliyat ishchi idoralar-standartlashtirish bo’yicha texnik
qo’mitalar (TQ) tomonidan olib boriladi. Bunday amaliyot xalqaro tashkilotlar ishida
ko’llaniladi. Jumladan, ISO o’z vazifalarini 200 dan ortiq TK, 2000 yordamchi qo’mitalar
va ishchi guruxlar orqali bajaradi. Xalqaro elektrotexnik qo’mita (MEK) ham 100 ga
yaqin TQ, 1000 dan ortiq yordamchi qo’mita va ishchi guruhlar tuzgan. Mazkur turdagi
mahsulotni ishlab chiqarishda yetakchi bo’lgan har bir mamlakat xalqaro tashkilot a'zosi
TQ ni boshqaradi. Xalqaro tashkilotlarning texnik qo’mitalari har yili o’rtacha 500-800
nomli standartlarni, qo’llanmalarni, qoida va me'yorlarni ishlab chiqadi.
Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo’yicha Davlatlararo
kengash qatnashchi-mamlakat boshqaradigan davlatlararo texnik qo’mitalar tuzgan. Ilak
va paxta bo’yicha TQ ni O’zbekiston olib boradi.
Xapqaro va davlatlararo texnik qo’mitalarni bunday olib borish amaliyoti
davlatlarning savdo-iqtisodiy o’zaro hamkorligidagi savdo va texnik to’siqlarni bartaraf
etishga ko’maklashadi.
Vazirlar Mahkamasiiing 3 oktyabr 2002 y. № 342 qaroriga muvofik, O’zstandart
Agentliganing asosiy vazifalaridan biri sifatida bir turdagi mahsulot standartlarini ishlab
chiqish bo’yicha tarmoq tuzilmalarini tashkillashtirishga ko’maklashish, ularning
faoliyati ustidan ilmiy-metodik rahbarlikni ta'minlash va tekshirish vazifasi yuklatilgan
O’zstandart Agentligiga iqtisodiyot tarmoqlari bilan birga standartlashtirish bo’yicha TQ
ni belgilangan tartibda shakllantirishda qatnashish vazifasi qo’yilgan.
O’z RH 51-013:1993 "O’z SDT. Standartlashtirish bo’yicha texnik qo’mita
to’g’risida namunaviy nizom" da standartlashtirish bo’yicha TQ ning umumiy qoidalari,
asosiy vazifalari, shuningdek ularning tuzilmasi va tarkibi belgilangan.
TQ manfaatdor tomonlarning mutaxassislari-vakolatlangan vakiliridan iborat
bo’lib, mahsulotning ma lum turlari, texnologiyalar va standartlashtirishning boshka
ob'ektlari bo’yicha ixtisoslashtirilgan va davlat hamda mahsulot (xizmatlar)
iste'molchilari (buyurtmachilari)ning manfaatlarida davlat, tarmoq, davlatlararo
va
xalqaro
standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohasida ishlarni olib borish uchun
eng yuqori ilmiy-texnikaviy salohiyatta ega tashkilotlar asosida tuziladi.
Mahsulotning asosiy iste'molchilari (buyurtmachilari)-korxonalar, mahsulotni
ishlab chiquvchi va tayyorlovchklar - korxonalar, jamoat birlashmalari, davlat nazorati
idoralari va manfaatdor boshqa korxonalar TQ ga a'zo bo’lishlari mumkin. Bunda TQ
tarkibiga
asosiy
iste'molchi
(buyurtmachi),
O’zstandart
Agentligi,
Davlatarxitekturakurilish, Davtabiatqo’mita va O’zbekiston Respublikasining sog’likni
saqlash vazirligi (biriktirilgan faoliyat sohalari bo’yicha) vakillarining kirishi
majburiydir.
TQ ni rais boshqaradi. Rais tashkilotlar, korxonalarning rahbarlari yoki ularning
muovinlari, Bosh konstruktorlar, bosh texnologlar, tashkilot bo’linmalarining rahbarlari,
TQ tarkibiga kirgan yetakchi olimlar va mutaxassislar ichidan saylanadi. TQ raisining
muovinlari etib asosiy iste'molchi va O’zstandart Agentligi (davlatarxitekturaqurilish,
Sog’liqni saqlash vazirligi, Tabiatni muhofaza kilish davlat qo’mitasining vakolatlari
doirasida) vakillari tayinlanadi.
TQ o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi xududida amaldagi standartlashtirish
bo’yicha meyoriy-huquqiy hujjatlarga tayanadi va quyidagi vazifalarni bajaradi:
-davlatlararn, davlat va tarmoq yangi standartlarini ishlab chiqadi, qayta ko’rib
chiqadi yoki amaldagilariga o’zgartirishlar kiritadi;
-standartlashtirish bo’yicha xalqaro va hududiy tashkilotlarning TQ ning ishlarida
qatnashadi;
davlatlararo, davlat va tarmok standartlashtirish dasturlariga takliflarni ishlab chiqadi;
-standartlashtirish bo’yicha xalqara, davlatlararo, xududiy tashkilotlarda ovoz
berish uchun O’zbekiston fikrini tayyorlaydi;
-barcha darajalardagi meyoriy hujjatlarning ilmiy-texnikaviy ekspertizasini
bajaradi.
TQ ta'sis etuvchilar-korxonalarning birgalikdagi buyrugi, shuningdek O’zstandart
Agentligi, Davtabiatqo’mita, Davarxitekturakurilishqo’m, O’zbekiston Respublikasining
sog’likni saqlash vazirligi (biriktirilgan faoliyat sohalari bo’yicha) buyrug’i bilan tuziladi.
TQning faoliyat soxasi juda keng bo’lib, tarmoq va davlat standarlashtirishdan
boshlab, xalqaro va davlatlararo standartlashtirishgacha boradi.
TQ tarkibida yordamchi ko’mitalar (YoQ) va ishchi guruhlar (IG) tuzilishi
mumkin.
TQ ning standartlashtirish bo’yicha faoliyatini takomillashtirish va vakolatlarini
kengaytirish uchun belgilanganki, TQ faoliyati natijalari bo’yicha kabul qilingan
bayonnoma qarori hujjat (loyiha) ning TQ ga a'zo barcha tashkilotlar bilan
kelishilganligini tasdiqlaydi.
Standartlashtirish jarayoni 3 bosqichdan iborat bo’ladi:
- atamalarni standartlashtirish;
- o’lchash va sinov uskunalarini ularni konstruktsiyaga va mahsulot texnologiyasiga
bog’lab standartlashtirish;
- mahsulotning o’zini standartlashtirish.
O’zbekiston Respublikasi hududida standartlashtirish ob'ektlariga qo’yiladigan
talablarni belgilovchi meyoriy hujjatlarning quyidagi toifalari amal qiladi:
- Xalqaro (davlatlararo, mintaqaviy) standartlar;
- O’zbekiston Respublikasining standartlari;
- Tarmoq standartlari
- Texnikaviy shartlari;
- Korxonalarning standartlari;
- Xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari.
- Rahbariy xujjatlar
Do'stlaringiz bilan baham: | 
