Standartlari

Tovar-moddiy zaxiralar
ga muvofiq, 
tovarlar, ishlab chiqarish zaxiralari, xom-ashyolar, tugallanmagan ishlab chiqarish va 
tayyor mahsulotlar kabi tasniflarga ajratiladi; 
(g) 
zaxiralar (rezervlar) xodimlarga haq 
zaxiralar va boshqa 
moddalarga ajratiladi; va
(d) 
aktsiyadorlik kapitali va zaxiralar (rezervlar) 
kapital, 
kapital va zaxiralar kabi har xil turkumlarga ajratiladi. 
, yoki moliyaviy holat 
isidagi hisobotda yoki kapitaldagi 
hisobotda, yoki izohlarda, quyidagilarni oshkor etishi lozim: 
(a) 
aktsiyadorlik kapitalining har bir turkumi 
: 
- chiqarishga ruxsat etilgan aktsiyalar miqdori; 
- chiqarilgan va 
to
aktsiyalar soni hamda chiqarilgan ammo 
aktsiyalar soni; 
- har bir aktsiyaning nominal qiymati, yoki aktsiyalar nominal qiymatga ega 
emasligi; 
- muomaladagi aktsiyalar sonining davr boshiga va oxiriga solishtirmasi; 
- ushbu turkumga biriktiriladigan huquqlar, imtiyozlar va cheklovlar, 
jumladan dividendlarni taqsimlash va kapitalni qaytarish 
cheklovlar,
- 
yoki uning 
yoki qaram 
jamiyatlari egalik 
qilayotgan 
hissalari; va 
- optsionlar va aktsiyalarni sotish shartnomalari 
chiqarish uchun 
saqlanayotgan aktsiyalar, shu jumladan ularning shartlari va summalari; va 
(b) 
kapitaldagi har bir zahira xususiyati va maqsadining tavsifi. 
Aktsiyadorlik kapitaliga ega 
an 
, masalan shirkat yoki 
trast, talab etilgan ekvivalent 
oshkor etishi lozim, bunda 
aktsiyadorlik ulushining har bir toifasidagi davr mobaynidagi 
va 
aktsiyadorlik ulushining har bir toifasiga biriktiriladigan huquqlar, imtiyozlar va 
cheklovlarni aks ettirgan holda.
Agarda 
: 
(a) 
ulushli instrument sifatida tasniflangan qayta sotiladigan moliyaviy 
instrumentni, yoki 

---

35 
(b) 
faqat likvidatsiya jarayonida 
uning sof aktivlaridagi 
proportsional ulushni boshqa tomonga yetkazib berish majburiyatini yuklaydigan va 
ulushli instrument sifatida tasniflanadigan instrumentnimoliyaviy majburiyatlardan 
kapitalga yoki kapitaldan moliyaviy majburiyatlarga qayta tasniflaganida, u bir 
toifadan boshqa toifaga qayta tasniflangan summani (moliyaviy majburiyatlardan 
kapitalga yoki kapitaldan moliyaviy majburiyatlarga) hamda ushbu qayta 
tasniflashning vaqtini va sababini oshkor etishi lozim. 
Foyda yoki zarar va boshqa umumlashgan daromadlar 
hisobot 
(umumlashgan daromadlar 
hisobot), foyda yoki zarar va boshqa 
umumlashgan daromadlar boblariga 
tarzda, quyidagilarni taqdim etishi 
lozim: 
(a) 
foyda yoki zarar; 
(b) 
jami boshqa umumlashgan daromadlar; 
(v) 
jami foyda yoki zarar va boshqa umumlashgan daromadlarni qamrab 
olgan holda, davr uchun umumlashgan daromadlar. 
Agar 
alohida foyda yoki zarar 
hisobotni taqdim 
etsa, u umumlashgan daromadlarni aks ettiradigan hisobotda foyda yoki zarar 
taqdim etmaydi. 
, foyda yoki zarar va boshqa umumlashgan daromadlar 
BOBlariga 
tarzda, davr foydasi yoki zarari va boshqa umumlashgan 
daromadlarining taqsimlanishi sifatida quyidagi moddalarni oshkor etishi lozim: 
(a) quyidagilarga tegishli 
davr foydasi yoki zarari: 
- nazorat huquqini bermaydigan ulushlar, va 
- bosh 
mulk egalari. 
(b) davr uchun quyidagilarga tegishli 
umumlashgan daromadlar: 
- nazorat huquqini bermaydigan ulushlar; 
- bosh 
mulk egalari. 
Agarda 
foyda yoki zararni alohida hisobotda taqdim etsa, u (a) 
ni ushbu hisobotda taqdim etishi lozim. 
Boshqa MHXSlarda talab etilgan moddalarga 
tarzda, foyda yoki 
zarar 
yoki foyda yoki zarar 
hisobot davr uchun quyidagi 
summalarni aks ettiradigan, satrlarda 
moddalarini 
ichiga olishi 
lozim: 
(a) 
asosiy faoliyatdan olinadigan daromad; 
(b) 
amortizatsiyalangan qiymat 
hisobga olinadigan moliyaviy 
aktivlarni tan olishni 
yuzaga keladigan foyda va zararlar; 
(v) 
moliyaviy xarajatlar; 
(g) 
ulushli ishtirok usuli 
hisobga olingan qaram 
jamiyatlarining va 
korxonalarining foyda yoki zararidagi ulushi; 
(d) 
agar moliyaviy aktiv qayta tasniflanib, haqqoniy qiymat 
hisobga olinadigan 
, oldingi balans qiymati bilan uning qayta tasniflash 
sanasidagi haqqoniy qiymati 
farqdan yuzaga keladigan har qanday foyda 
yoki zarar (MHXS 9 da 
); 
(e) 
soliq xarajati; 

---

36 
(j) 
jami tugatilgan faoliyatlar 
yagona summa (MHXS 5 ga 
qarang). 
Boshqa umumlashgan daromadlar 
davr uchun boshqa umumlashgan 
daromadlarning satrlarda 
moddlarini taqdim etishi lozim, bunda ular 
xususiyati 
tasniflangan (jumladan, ulushli ishtirok etish usuli 
hisobga olingan qaram 
jamiyatlarining va 
korxonalarning boshqa 
umumlashgan daromadlaridagi ulushi) va shunday guruhlarga guruhlangan 
kerakki, ular boshqa MHXSlarga muvofiq:
(a) 
keyinchalik foyda yoki zararg sifatida qayta tasniflanmaydi; va 
(b) 
muayyan shartlar bajarilgandan keyin foyda yoki zarar sifatida qayta 
tasniflanadi.
foyda yoki zarar va boshqa umumlashgan daromadlarni aks 
ettiradigan hisobot(lar)da 
satrlarda 
moddalarini, 
sarlavhalarni va jamilarni taqdim etishi lozim, qachonki bunday taqdimot 
moliyaviy natijalarini tushunishda 
. 
foyda yoki zarar va boshqa umumlashgan daromadlarni aks 
ettiradigan hisobot(lar)da yoki izohlarda daromad yoki xarajatning har qanday 
moddalarini favqulodda moddalar sifatida aks ettirmasligi lozim.
MHXS boshqa hollarda talab etilmaguncha yoki ruxsat berilmaguncha, 
davr uchun daromad va xarajatning barcha moddalarini foyda yoki zararda 
tan olishi lozim.
boshqa umumlashgan daromadlarning har bir moddasiga 
tegishli daromad 
miqdorini, jumladan qayta tasniflash 
tuzatishlarini, 
foyda yoki zarar va boshqa umumlashgan daromadlar 
hisobotda yoki 
izohlarda oshkor etishi lozim.
boshqa umumlashgan daromadlarning moddalarini: 
(a) 
tegishli soliq 
chegirgan holda, yoki
(b) 
ushbu moddalarning ularga tegishli daromad 
solinguncha 
qiymatini alohida va umumiy daromad 
yagona summasini alohida 
holda taqdim etishi mumkin. 
Agar 
(b) muqobilini tanlasa, u soliq summasini foyda yoki 
zarar 
keyinchalik qayta tasniflanishi mumkin 
moddalar va foyda 
yoki zarar 
keyinchalik qayta tasniflanmaydigan moddalar 
taqsimlashi lozim. 
boshqa umumlashgan daromadlarning tarkibiy qismlariga 
tegishli b
qayta tasniflash 
tuzatishlarni oshkor etishi lozim. 
Daromad yoki xarajat moddalari ahamiyatli 
, 
ularning 
xususiyatini va summasini alohida oshkor etishi lozim.
Daromad va xarajat moddalarining alohida oshkor etilishini talab etishi 
mumkin 
holatlar quyidagilarni 
ichiga oladi: 
(a) 
tovar-moddiy zahiralarni sof sotish qiymatigacha yoki asosiy vositalarni 
qoplanadigan summasigacha kamaytirish hamda bunday kamaytirishlarning qayta 
tiklanishi holati; 
(b) 
k 
faoliyati restrukturizatsiyasi va restrukturizatsiya x 

---

37 
xarajatlari 
qilingan har qanday zaxiralarning tiklanishi; 
(v) 
asosiy vositalar moddalarining hisobdan chiqarilishi; 
(g) 
investitsiyalarning hisobdan chiqarilishi; 
(d) 
tugallangan faoliyatlar; 
(e) 
sud jarayonidagi hisob-kitoblar; va 
(j) qilingan zaxiralarning boshqa qayta tiklanishi. 
foyda yoki zararda tan olingan xarajatlar tahlilini ularning 
xususiyatiga yoki 
vazifasidan kelib chiqqan tasniflashdan 
foydalangan holda, bunda qaysi biri ishonchli va 
qarab, taqdim etishi lozim. 
Xarajatlar, moliyaviy natijalarning tarkibiy qismlarini ajratib 
maqsadida, tez-tez takrorlanishi, foyda yoki zarar keltirish potentsiali va ularni 
oldindan bilish mumkinligiga qarab farqlanishi mumkin 
ikkilamchi 
turkumlarga tasniflanadi. Bunday tahlil ikkita shakldan birida 
. 
Tahlilning birinchi shakli xarajatning xususiyati
tasniflash usulidir. 
xarajatlarni foyda yoki zararda ularning xususiyatiga (masalan, 
eskirish, xom-ashyolar xaridi, transport xarajatlari, xodimlarga haq 
va 
reklama xarajatlari) qarab birlashtiradi va ularni 
funktsiyalar 
a qayta taqsimlamaydi. Ushbu usul 
uchun oddiy 
mumkin, 
chunki xarajatlarni funktsional turkumlarga taqsimlash zaruriyati 
. Xarajatning 
xususiyati 
tasniflash usulini 
holda tasniflashga misol quyida 
keltirilgan: 
Tahlilning ikkinchi shakli xarajatning funktsiyasi yoki sotish tannarxi
usuli 
, u xarajatlarni sotish tannarxining tarkibiy qismi sifatida ularning 
vazifasiga qarab tasniflaydi, masalan, sotish yoki 
xarajatlari. 
ushbu usulda kamida 
sotish tannarxini boshqa xarajatlardan alohida 
oshkor etadi. Ushbu usul foydalanuvchilarga xarajatlarning xususiyati 
tasniflanishiga nisbatan 
mumkin, ammo 
xarajatlarni vazifalarga qarab taqsimlash ixtiyoriy taqsimlashlarni va ancha hukm 
chiqarishni talab etishi mumkin. Xarajatning funktsiyasi 
tasniflash usulini 
holda tasniflashga misol quyida keltirilgan: 
Asosiy faoliyatdan olinadigan daromadlar 
X 
Asosiy faoliyatdan olinadigan daromadlar 
X 
Boshqa daromadlar 
X 
Tayyor mahsulotlar zaxiralaridagi va tugallanmagan 
ishlab chiqarishdagi 
X 
Foydalanilgan xom-ashyolar va materiallar 
X 
Xodimlarga haq 
xarajatlari 
X 
Eskirish va amortizatsiya xarajatlari 
X 
Boshqa xarajatlar 
X 
Jami xarajatlar 
(X) 
Soliqqacha 
foyda 
X 

---

38 
Sotish tannarxi
(X) 
Yalpi foyda 
X 
Boshqa daromadlar 
X 
Sotish xarajatlari 
(X) 
xarajatlar 
(X) 
Boshqa xarajatlar
(X) 
Soliqqacha 
foyda 
X 
Xarajatlarni funktsiyasi 
tasniflaydigan 
xarajatlarning 
xususiyati, jumladan eskirish va amortizatsiya xarajatlari va xodimlarga haq 
xarajatlari, 
oshkor etishi lozim. 
Kapitaldagi 
to
hisobot quyidagi 
ichiga oladi: 
(a) 
davr uchun jami umumlashgan daromad, bunda uning bosh 
egalariga va nazorat huquqini bermaydigan ulushlar egalariga tegishli jami 
miqdorlarni alohida 
holda; 
(b) 
kapitalning har bir qismi uchun, MHXS 8 ga muvofiq tan olingan 
retrospektiv 
yoki retrospektiv qayta 
; va 
(v) 
kapitalning har bir qismi uchun, davr boshidagi va oxiridagi balans 
qiymati 
solishtirma, bunda quyidagilardan yuzaga keladigan 
alohida oshkor etgan holda: 
- 
foyda yoki zarar; 
- 
boshqa umumlashgan daromadlar; va 
- 
mulk egalari bilan ularning mulk egalari sifatida amal qilishidagi 
operatsiyalar, bunda mulk egalari tomonidan qilingan 
arni va ularga 
taqsimlanga summalarni hamda nazoratni 
olib kelmaydigan 
jamiyatlaridagi egalik ulushidagi 
alohida 
holda. 
Kapitalning har bir qismi 
yoki kapitaldagi 
r 
hisobotda yoki izohlarda, boshqa umumlashgan 
daromadlarni moddama-modda tahlilini taqdim etishi lozim. 
yoki kapitaldagi 
hisobotda yoki 
izohlarda, davr mobaynida mulk egalariga taqsimotlar sifatida tan olingan dividendlar 
summasini va bitta aktsiyaga 
keladigan dividendlar summasini taqdim etishi 
lozim. 
Pul 
oqimlari 
, 
moliyaviy 
hisobotlardan 
foydalanuvchilar 
pul 
va ularning ekvivalentlarini 
hosil qilish qobiliyatini hamda 
ushbu pul oqimlaridan 
foydalanish ehtiyojini baholashi uchun asos yaratadilar. BHXS 7 pul oqimlari 
taqdim etish va oshkor etish uchun talablarni belgilaydi.
Foydalanuvchilar moliyaviy hisobotlarni tushunishi va ularni boshqa 
moliyaviy hisobotlari bilan taqqoslashi oson 
uchun, 
odatda izohlarni quyidagi tartibda taqdim etadi: 
(a) 
MHXSlarga muvofiqliq 
birdirish; 
(b) 
muhim hisob siyosatlarining qisqa bayoni; 

---

39 
(v) 
moliyaviy holat 
hisobotlarda, foyda yoki zarar va boshqa 
umumlashgan daromadlar 
hisobot(lar)da, kapitaldagi 
hisobotlarda va pul oqimlari 
hisobotlarda taqdim etilgan 
moddalar 
yordamchi 
, bunda ularning tartibi har bir hisobot va 
har bir modda taqdim etiladigan tartibda 
; va 
(g) 
boshqa oshkor etiladigan 
, jumladan: 
- 
shartli majburiyatlar (MHXS 37 ga qarang) va tan olinmagan shartnoma 
majburiyatlari, va 
- 
nomoliyaviy oshkor etishlar, masalan 
moliyaviy 
xatarni boshqarish maqsadlari va siyosatlar (MHXS 7 ga qarang). 
muhim hisob siyosatlarining qisqa bayonida quyidagilarni 
oshkor etishi lozim: 
(a) 
moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda foydalanilgan baholash asoslari va 
(b) 
moliyaviy hisobotlarni tushunishda 
boshqa 
hisob siyosatlari. 
izohlarda quyidagilarni oshkor etishi lozim: 
(a) 
moliyaviy hisobotlarni chop etishga ruxsat etilishidan oldin taklif 
qilingan yoki 
qilingan, ammo davr davomida mulk egalariga taqsimot sifatida 
tan olinmagan dividendlar summasi hamda bunday dividendlarning bitta aktsiyaga 
keladigan summasi; va 
(b) 
tan olinmagan har qanday kumulyativ imtiyozli dividendlar summasi. 
quyidagilarni oshkor etishi lozim, agarda moliyaviy 
hisobotlar bilan chop etilgan biror 
oshkor etilmagan 
: 
(a) 
ik 
doimiy yuridik adresi va uning yuridik shakli, 
uning tashkil etilgan mamlakati, uning 
ofisning manzili (yoki 
biznesning asosiy joyi, agarda 
ofisining adresidan farq qilsa); 
(b) 
operatsiyalari va asosiy faoliyati xususiyatining tavsifi; 
(v) 
guruhning bosh 
va yakuniy bosh 
nomi; va 
(g) 
agar 
faoliyati muddati cheklangan 
, uning 
faoliyatining muddati 
.