Standart jaǵday

Gess nızamınan kelip shıǵatuǵın ekinshi juwmaq

E ger eki process eki túrli baslanǵısh jaǵdaydan birdey nátiyjege kelse, olardıń jıllılıq effektleriniń ayırması hám birdey baslanǵısh jaǵdaydan ekinshi túrdegi baslanǵısh jaǵdayǵa ótkendegi jıllılıq effektlerine teń. Yaǵnıy, , bul jaǵday grafik túrde tómendegi kóriniste boladı:

Mısalı, tómnedgi berilgen mánislerden paydalanıp grafittiń janıw processi = -94052 kal, almazdıń janıw processi = -94505 kal, uglerodtıń allotropik (grafit) jaǵdaydan ekinshi allotropik jaǵdayǵa (almazǵa) ótiw sı anıqlansın.
Sheshimi: Grafittiń janıw sın menen belgileymiz:
C_(grafit) + O_2(g) = C O_2(g) = - 94052 kal
Almazdıń janıw sın menen belgileymiz:
C_(almaz) + O_2(g) = C O_2(g) = - 94052 kal
Gess nızamınıń II juwmaǵınan paydalanıp, formulası járdeminde allotropik túr ózgerisiniń jıllılıq effektin esaplaymız:
= - 94052 – (- 94505) = 453 kal, yaki
C_(grafit) ten → C_(almaz) = 453 kal boladı hám grafit almazǵa qaraǵanda turaqlı boladı.
Joqarıda keltirilgentermoximiyalıq esaplaw usılları konkret ámeliy esaplawlardı qollanılıwı múmkin. Tómende jıllılıq effekti ( ) tı esaplawǵa tiyisli máseleler keltirilgen.
Mısalı, tómendegi process tiykarında 56 litr acetilen payda bolıwında (normal shárayatta) qansha jıllılıq ajıralıp shıǵadı?
CaC_2(k) + 2H₂O_(c) = Ca(OH)_2(k) + C₂H_2(g)
Sheshimi: Gess nızamınıń birinshi juwmaǵı hám 9, 10 teńlemelerden paydalanıp processtiń jıllılıq effektin esaplaymız:

Esaplaw ushın kerek bolǵan mánislerin esletpeden alamız:
= - 62,9 kDj/mol
= - 987,6 kDj/mol
= - 226,9 kDj/mol
= - 285,0 kDj/mol
Bul mánislerdi joqarıdaǵı teńlemege qoyıp nı tabamız:
= [226,9 + (-987,6)] - [2(-285,0) + (-62,8)] = - 126,4 kDj/mol
Demek, 1 mol acetilen payda bolıwında -126,4 kDj energiya ajıralıp shıǵadı eken. Avogadro nızamına muwapıq, 1 mol gaz normal jaǵdayda 22,4 l kólemdi iyeleydi. Usıǵan tiykarlanıp 22,4 l acetilen payda bolıwında 126,4 kDj energiya ajıralsa, 56 l acetilen payda bolıwında qansha energiya ajıralıp shıǵadı:
22,4 l _____________ 126,4 kDj
56,0 ____________________ x

Demek, 56 l C₂H₂ payda bolıwda 316 kDj energiya ajıralıp shıǵadı eken.
Mısalı, etilen tolıq janǵanda 6226 kDj energiya ajıralıp shıqtı. Processke kirgen kislorod kólemin (nsh) anıqlań.
Sheshimi: ximiyalıq process teńlemesin dúzemiz:
C₂H_4(g) + 3O_2(g) = 2CO_2(g) + 2H₂O_(c)
Gess nızamınıń birinshi juwmaǵınan hám (10) teńlemeden paydalanıp bul processtiń anıqlaymız:
= - 393,6 kDj
= - 285 kDj
= + 52,3 kDj
Bunnan = 2(-393,5) + 2(-285,8) - (_52,3) = - 1411 kDj.
Teńlemeden kórinip turǵanınday, bul processte 3 mol kislorod qatnasıp atır, onıń kólemi 3·22,4 l = 67,2 l etilen tolıq janǵanda 6226 kDj energiya ajıralıp shıǵadı. Usı energiya payda bolǵanda neshe litr kislorod kerek bolatuǵının anıqlaymız:
67,2 l _____________ 1411 kDj
x ______________ 6226 kDj

Kristallogidratlardıń eriwi waqtında suwsız duzǵa salıstırǵanda jıllılıq effektiniń tómenlewi bayqaladı. Suwsız duzdıń eriw jıllılıǵı menen onıń kristallogidratınıń eriw jıllılıǵı arasındaǵı parıq gisrataciyalanıw jıllıǵı bolıp tabıladı.
= -
Mısalı: Standart jaǵdayda acetilenniń janıw reakciyası tómendegi teńleme menen kórsetiledi:
C₂H₂ + 2O₂ = 2CO₂ + H₂O_(c) - 1300 kDj
Turaqlı basımda acetilenniń payda bolıw jıllılıǵın esaplań.
Sheshimi: Bul máseleni sheshiw ushın berilgen ximiyalıq processti óz aldına aralıq basqıshlarǵa bóliw kerek:

1. 
   acetilenniń uglerod hám vodorodqa tarqalıw reakciyasın jazamız:
   

C₂H₂ = 2C + H₂ +

2. 
   uglerod hám kislorodtan karbonat angidridtiń payda bolıwı:
   

2C + O₂ = CO₂ - 2·393,7 kDj

3. 
   suyıq suwdıń vodorod hám kislorodtan payda bolıwı:
   

2H_2(g) + O_2(g) = 2H₂O_(C) – 285,96 kDj
Usı processtiń barlıq basqıshlarınıń jıllılıq effektleriniń jıyındısı acetilenniń janıw reakciyasınıń ulıwma jıllılıq effektiniń jıyındısına teń bolıwı kerek:
- 787,54 – 285,96 = 1300
= - 226,5 kDj acetilenniń uglerod hám vodorodqa tarqalıw reakciyasınıń jıllılıǵı: bunnan acetlenniń standart jaǵdayı payda bolıw jıllılıǵı = 226,5 kDj.