Sportda matematika

 
Mashg‘ulot o‘tkazish natijasida talabalar kuyidagilarni bilishi kerak
: 
 
1.
Burun bo‘shligini tuzilishi va uning shilliq qavatining xususiyailari. 
2.
Xiqildoq tog’aylarini birikish xususiyatlari. Tovush chiqarish mexanizmi. 
3.
Xiqildoq muskullarining funksional guruxlari. 
4.
Kekirdakning joylashishi va tuzilishi 
5.
Bronxlarning tuzilishi va tarmoqlanishi. 
6.
O‘pka qanday morfologik va funksional xarakteristikaga ega.
7.
Plevra xaqida tushuncha. 
 
Dars o‘tish natijasida qanday ko‘nikmalarga ega bo‘lish lozim: 
1.Odamda kurak qafasida maxsus yumshoq qalam bilan o‘pka va plevra chegaralarini ifodalash.
 
Mashg‘ulotning mazmuni. 
Xar bir organizmning xayot faoliyati uchun nafas olish protsessi muxim axamiyatga ega. Nafas 
olinganda o‘pkaga kislorod xavodan kiradi qonga o‘tib, barcha xujayralarga etadi naafas 
chiqarilganda karbonat angidrid va boshqa kerak bo‘lmagan gazsimon moddalar nafas olish a’zolari 
orqali tashqariga chiqariladi. 
Nafas olish a’zolari xavo o‘tkazuvchi yo‘l va gazlar almashinadigan joy – o‘pkalarga bo‘linadi. 
Xavo o‘tkazuvchi yo‘llarga burun bo‘shligi, kekirdak, trexanva bronxlar kiradi. Upkalarda esa qon 
bilan kislorod orasida gazlar almashinishi ro‘y beradi. 
 
Burun bo‘shlig‘i 
 
Burun bo‘shligining xosil bo‘lishida bir juft burun suyagi, g’alvirsimon suyakning tik plastinkasi, 
burun to‘sigining tog’ayi, yon devorlarining va qanotlarining tog’aylari ishtirok etadi. Tashqi burun 
teshiklari ichki teshiklar – xoanalar farqlanadi. Xoanalar xalqum bo‘shligini o‘rta quloq bo‘shligi 
bilan tutashtirib turuvchi joyiga kelib ochiladi. Xavo burun xalqumdan xalqumning og’iz qismiga 
kiradi, so‘ng esa kekirdakka o‘tadi. 

---

318 
Burunning yuqorigi, o‘rta va pastki chig’anoqlari farqlanadi. Yuqorigi va o‘rta chig’anoqlari 
joylashgan qismini xidlash soxasi deyiladi. Bu orda xidlash analizatorining periferik qismi 
joylashgan. 
Burun bo‘shligining atrofida joylashgan peshona suyagi, jag’ va asosiy suyak ichida bo‘shliqlar 
bo‘lib, ular burun bo‘shligi bilan tutashga. Bular yordamchi suyak kovaklari deb nomlanadi va 
burun ichiga kirgan xavoning shilliq qavatiga to‘qnashish yuzasini oshiradi. 
Burun bo‘shligining butun ichki yuzasi shilliq parda bilan koplangan. Bu parda xilpillovchi kiprikli 
epiteliy bilan koplangan.Shilliq bezlar qadaxsimon xujayralardan tarkib topib, shilliq moddalar 
ishlab chikaradi.Epiteliy kipriklari xavo tarkibidagi changni ushlab koladi. Shilliq ostki qavatida 
joylashgan qon tomirlari orqali xavo iliydi va iligan xolda o‘pkaga o‘tadi. Nixoyat shilliq 
bezlarining sekreti yordamida xavo namlanadi.