Sportda matematika

65
 
65
Frank H. Nettеr, Atlas of human anatomy, Saunders, USA, 2014., Р-405-406

---

266 

 
 
Qo‘l suyaklarining birikishi (rasm 1)
Xar bitta barmoq 
3
falangadan iborat. Faqat
I
barmoq ikkita – proksimal va distal falangalardan 
iborat. Qolgan barmoqlar esa proksimal, urta va distal falangalardan iborat. Xar bitta falanga asos, 
tana va boshcha qismlardan tashkil topgan. Boshcha falanganing distal uchida, asosi esa proksimal
uchida joylashgan. 
Panjada ba’zan qo’shimcha sessasimon suyaklar xosil bulishi mumkin. Kupincha bunday suyaklar 
sportchilarda xosil buladi. Masalan, gimnastlar panjalarida rentgenogrammalarda sessasimon 
suyaklar anik kurinadi. Bu suyaklarga birikkan muskullarning elka kuchi ancha otadi. Umrov 
suyagi egilgan naysimon suyak bulib, kukrak kafasining orka tomonida gorizontal xolda 
joylashgan. Umrov suyagining medial uchi tush suyagining dastagi bilan birikadi, lateral uchi esa 
kurakning akromial ya’ni elka usmitasi bilan birikadi. Kurak uchburchak yassi juft suyakdir. Kurak 
kukrak kafasining orka tomonida 
V-VIII
kovurgalari chegarasida joylashgan. Kurakda
3 
kirra, 
3
burchak va 
2
ta yuza farklanadi. Lateral kirra kengaygan bulib, tashki burchak chegarasida bugim 
chukurchasini xosil kiladi. Bu chukurcha elka suyagining boshchasi bilan birikib elka bugimini 
xosil kiladi.Kurakning medial kirrasi utkir bulib, umurtka pogonasiga nisbatan parallel xolda 
joylashadi. Kurakda ustki kirrasi xam farklanadi.Kurakning orka yuzasi kurak kirrasi bilan 
2
kismga 
bulinadi: kirra osti yuza va kirra ustki yuzalarga. Kurak kirrasi esa lateral yoki tashki tomonga usib 
akromial ya’ni elka usimtasi xosil kiladi. Kurakning yuzasida kurak osti chukurchasi joylashgan. 
Bugim chukurchasidan yukorirokda tumshuksimon usimta chikadi. Elka suyagining
(rasm 1) 
urganish davrida bu suyakni naysimon shaklga egaligi, yukori uchida boshchasi, katta va kichik 
dunglari va ulardan pastrokda joylashgan xirurgik buyin kursatish kerak. Pastki yoki distal epifizda 
medial yoki ichki tomonda blok – galtakka uxshash xosila joylashgan. Lateral yuki tashki tomondan 
tomonida esa boshsimon dungcha bor. Blok ustida old tomondan tojsimon chukurcha joylashgan. 
Blok ustida orka tomondan ancha kattarok bulgan tirsak chukurchasi buladi. Tojsimon chukurchaga 
tirsak suyagining tojsimon usimtasi kiradi, tirsak chukurchasiga esa tirsak suyagining tirsak 
usimtasi kiradi. Elka suyagi uzining distal uchi bilan bilak suyaklariga birikadi. 
Bilak suyaklari bilak va tirsak suyagidan iborat 
(rasm 2).
Tirsak suyak pronatsiya xolatida medial 
tomonda joylashadi. Tirsak suyagi proksimal epifizda yarim oy shakliga ega bulib, bu uchida 
olidingda tojsimon usimta, orkadan esa tirsak uismtalari joylashgan. Tirsak suyagining pastki uchi 
boshcha bilan tugaydi, uning orkasida bigizsimon usimta bor. Bilak suyagining proksimal epifizi 
silindr shakldagi boshchani xosil kiladi. Boshchaning ustki yuzasi botik bulib, elka suyagining 
boshsimon dungchasi bilan birikadi. Tanasi naysimon bulib, yuzasida gadir-budurlik bor. Bilak 
suyagining distal uchida lateral tomondan bigizsimon usimta bor, pastki yuzasi va kaft usti 
suyaklari bilan birikadi, ichki tomonda esa maxsus uyik yordamida tirsak suyaginingboshchasi 

---

267 
bilan birikadi. Kul panja suyaklarining bulimiga karab, preparatda suyaklarni joylashishini va 
nomlarini bilish lozim.