Sportda matematika

MAVZU: «OYOQ MUSKULLARI. OYOQNI XARAKATGA KELTIRUVCHI 
MUSKULLAR» 
Ma’ruza rejasi 
1.Oyoq muskullari haqida qisqacha ma’lumot.
 
2.Chanoq muskullarni topografiyasi va funksiyasi. 
3.Son muskullarni topografiyasi va funksiyasi. 
4.Boldir muskullarining topografiyasi va funksiyasi. 
5.Oyoq panjasi muskullarining topografiyasi va funksiyasi. 
 
Tayanch iboralar: uch boshli muskul, to‘rt boshli muskul, yonbosh – bel muskuli, tikuvchi 
muskul, boldir muskuli.
Oyoq muskullari uch bo’limga: son, boldir va oyoq panja muskullariga bo’linadi. Oyoq 
muskullariga oldingi, orqa, medial muskul gruppalari kiradi. 
Son muskullarining oldingi guruxi. 
Bu gruppaga sonning turt boshli muskuli va tikuvchi muskul kiradi. Bu muskullar tos-son 
bo’g’imini va tizza bo’g’imini xarakatlantiradi. 
1. Sonning turt boshli muskuli
- turtta boshchaga ega va xar bir boshcha mustaqil muskul sifatida 
ko’riladi va o’z nomiga ega. 
a) sonning to’g’ri muskuli yonbosh suyagining oldingi pastki o’sig’idan boshlanadi. 
b) tashqi keng muskul 
v) ichki keng muskul 
g) o’rtadagi keng muskul 
Sonning turt boshli muskulining boshchalarining uchlari birlashib, bitta umumiy kuchli pay xosil 
qiladi. Umumiy pay tizza qopqog’i yuzasida birikadi. Bu muskul sonni yozadi, boldirni esa bukadi. 
2. TIKUVCHI MUSKUL
- odam tanasida eng uzun muskul, tos-son bo’g’imidan oldinda 
joylashagn, yonbosh suyagining oldingi yuqorigi o’sig’idan boshlanadi, muskul tolalari qiya 
yo’naladi va katta boldir suyagini ichki tomondan birikadi. Bu muskul ikkita bo’g’imdan o’tganligi 
sababli sonni va boldirni bukadi, bukilgan sonni tashki tomonga qarab, boldirni esa ichki tomonga 
qarab bukadi, bukilagn soni tashki tomonga qarab buradi. 
Son muskullarining orqa guruxi. 
1. Sonning ikki boshli muskuli
- ikki boshchaga ega. Uzun boshchasi son suyagining g’adir-budir 
chizig’idan. Ikkala boshchasi birikib umumiy pay xosil qiladi va kichik boldir suyagining 
boshchasiga kelib birikadi. Bu muskul qisqarganda son suyagini yozadi, boldirni bukadi va 
tashqariga buradi. 
2. Yarim pay muskul
o’tirg’ich bo’shlig’idan boshlanib, tizza bo’g’imini yonidan o’tadi va katta 
boldir suyagining g’adir-bulirligiga birikadi. Bu muskul qisqarganda boldirni ichki tomonga 
aylantiradi, uni bukadi va son suyagini yozadi. 
3. Yаrim parda muskul -
o’tirgich burtigidan boshlanib, katta boldir suyagining medial bo’g’im 
dungiga birikadi. Bu muskul qisqarganda son suyagini yozadi boldirni esa bukadi va ichki tomonga 
aylantiradi. 
Son muskullarining medial guruxi. 
Bu muskullarning gruppasiga nozik muskul, taroqsimon, tanaga yaqinlashtiruvchi katta muskullar 
kiradi. Bulardan faqat tanaga yaqinlashtiruvchi katta muskul quymich suyagining o’tirgich 
burtigidan boshlanadi, qolganlari esa qov suyagining pastki va yuqorigi shoxchalaridan boshlanadi. 
Deyarli xammasi son suyagiga kelib birikadi. Bu muskullar qisqarganda son suyagini tanaga 
yaqinlashtiradi va uni bukadi. 
Boldir muskullari. 
Boldir muskullari uch gruppaga
: 
oldingi, lateral va gruppalarga bulinadi (rasm 1). 
Muskullarning oldingi guruxi. 

---

128 
Katta boldirning oldingi muskuli, barmoqlarni yozuvchi uzun muskuli va bosh barmoqlarni 
yozuvchi uzun muskullar tashkil etadi. 
1. Katta boldirning oldingi muskuli. 
Katta boldir suyagining tashqi yuzasidan boshlanib, medial ponasimon suyagining yuzasiga 
panjaning 1 suyagi asosiga yopishadi. Bu muskul qisqarganda oyoq pandasini yozadi va supinatsiya 
qiladi 
1. Barmoqlarni yozuvchi uzun muskuli
. 
Boldirning yuqorigi bo’limidan: katta boldir suyagining bo’g’imdungidan, kichik boldir suyagining 
boshchasidan va oldingi qirrasidan, suyaklararo pardadan boshlanadi. Bu muskulning umumiy payi 
beshta aloxida qismga ajraladi. Ulardan turtasi 1,2,4,5 barmoqlarning distal falangalariga birikadi, 
beshinchisi esa panjaning 5 suyagi asosiga yopishadi. Bu muskul qisqarganda oyoq panjasi va 
barmoqlar yoziladi, xamda oyoq panjasini pronatsiya qiladi. 
3. Bosh barmoqni yozuvchi uzun muskuli. 
Kichik boldir suyagining ichki yuzasidan boshlanib, 1 barmoqning distal falangasiga birikadi. 
Funksiyasi - barmoqlarni va oyoq panjasini yozadi.