Sportda matematika

 
Tavsiya etilgan adabiyotlar ro’yxati 
A.
 
Asosiy adabiyotlar 
1. K. H. Netter, MD - Atlas of human anatomy | 6 th edition USA 2014 
2. Axmedov N.K. Atlas. Odam anatomiyasi (II jild). T.: "Ibn Sino" nashriyoti, 
1998y. - 262 bet. 
3. Safarova D.D. Odam anatomiyasi (I jild). Darslik. T.: "O‘zDJTI nashriyot 
matbaa": 2005y. - 315 b. 
4. Safarova D.D. Odam anatomiyasi (II jild), Darslik. T.: "O‘zDJTI nashriyot 
matbaa": 2006y. - 302 b. 
5. Safarova D.D. Anatomiya fanidan praktikum Toshkent, 2010 - 160 b. 
V. Qo’shimcha adabiyotlar: 
1. Ivaniskiy M.F. Anatomiya cheloveka, M.. FIS., 2011 
2. Xudoyberdiev R.E., Axmedov N.K., Zohidov X.Z. va boshq. Odam 
anatomiyasi. T.: 1993y. - 739 b. 
3. Lipchenko V.Ya., Samusov R.P. Atlas po anatomii cheloveka M., "Medisina", 
1983. 
4. Sapin M.R. Anatomiya cheloveka. M., "Medisina", 1985, 544 s. 
 
 
 
 

---

109 
MA’RUZA № 9 
 
Mavzu: «MUSKUL TIZIMINING UMUMIY ANATOMIYASI» 
 
Ma’ruza rejasi: 
1.
Muskullar to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar. 
2.
Muskullarning yordamchi apparati. 
3.
Jismoniy yuklamalar ta’sirida muskul tizimida adaptatsion uzgarishlar. 
4.
Statik va dinamik yuklamalar ta’sirida muskul tizimida morfologik o’zgarishlar. 
Tayanch iboralar: 
skelet muskullari, silliq muskullar, yurak muskullari, miotsitlar, mezoderma, 
segment, miotomlar, sklerotomlar, dermotomlar, mitoxondriyalar, oq muskul tolalari, qizil muskul 
tolalari, paylar, fassiyalar, boylamlar, statik yuklama, dinamik yuklama.
 
 
Muskullar organizm xayotida muxim rol tutadi. Katta odamlarda muskullar butun tanasi 
og’irligining 30 – 35% gi yaqinini tashkil qilsa, chaqaloqlarda – 20 – 22%, yoshi katta va qari 
odamlarda 25 – 25% ni tashkil etadi. Jismoniy mashg’ulot bilan muntazam shug’ullanib turuvchi 
sportchilarda skelet muskullarining og’irligi gavda og’irligining qariyb yarimini 45 – 50% tashkil 
qilishi mumkin. Skelet muskulaturasi kundalang-targ’il muskul to’qimasidan tuzilgan. 
(“To’qimalar” degan mavzuida kundalang-targ’il to’qimani tuzilishi bayon etilgan). 
Muskullarning asosiy vazifasi - mexanik ish bajarishdir. Markaziy nerv sistemasi yuboradigan 
ta’sirotlar ta’sirida gavdadagi muskullar qisqaradi, buning natijasida skelet xarakatga keladi. Ongli 
ravishda qisqaradigan muskullarni soni 400dan ortiq. Gavda muskullari ichki a’zolarni, ularni 
tarkibiga kiruvchi qon tomirlar va nervlarni tashqi muxit ta’sirotlaridan ximoyalaydi. Muskullarni 
qisqarishi natijasida issiklik energiya ajraladi, demak muskullar tana xaroratini idora etishda 
ishtirok etadi. Mimik muskullarining qisqarishi orqali odamning ichki dunyosi, kayfiyati, 
emotsiyalari aks ettiriladi.