Sportchilarni yillik va ko'p yillik tayyorlash jarayonida uzoq vaqtli moslashuvning tashkil topishi reja: Kirish

Har xil sport turlarida sportchilar jismoniy tayyorgarligi alohida
ko’rsatkichlarining ahamiyati

Sport turi	Ko’rsatkichlar
	yetakchi	qo’shimcha	ikkinchi darajali
akrobatika, gimnastika, suvga sakrash, figurali uchish	koordinatsiya va kuch qobiliyatlari, egiluvchanlik, tana tuzilishi, qomat, tananing solishtirma og’irligi	tezlik qobiliyatlari	chidamlilik
qilichbozlik, boks, kurash	tezlik va koordinatsiya qobiliyatlari	kuch qobiliyatlari, tana tuzilishi, chidamlilik	egiluvchanlik, chidamlilik
basketbol, voleybol, gandbol	tananing baland uzunligi, koordinatsiya, tezlik-kuch va tezlik qobiliyatlari	chidamlilik	egiluvchanlik, kuch qobiliyatlarining o’zi
yengil atletika (sprint, sakrashlar, bar’yerlar osha yugurish)	tezlik, tezlik-kuch va koordinatsiya qobiliyatlari, egiluvchanlik, oyoq kafti gumbazlarining holati	kuch qobiliyatlarining o’zi	chidamlilik
yengil atletika (o’rta va uzoq masofalarga yugurish), chang’i poygalari	chidamlilik, yurak hajmi va o’lchamlari, yurakning zarba vaqtidagi va bir daqiqalik hajmi kattaligi	koordinatsion kuch qobiliyatlarining o’zi, tezlik qobiliyatlari	egiluvchanlik
futbol	tezlik va koordinatsiya qobiliyatlari, chidamlilik	kuch qobiliyatlarining o’zi	egiluvchanlik

Sportchining MJT asosiy vositalari musobaqa mashqlari hamda maxsus tayyorlov mashqlari sanaladi.
Sportchining mashg’ulotida UJT va MJT vositalarining nisbati hal etiladigan vositalar, sportchining yoshi, malakasi va alohida xususiyatlariga, sport turi va mashg’ulot jarayoni davrlari kabilarga bog’liq.
Sportchining ko’p yillik tayyorgarligi jarayonida UJT va MJT vositalarining nisbati quyidagi ko’rinishga ega bo’lishi mumkin (3-rasm).
Rasmda ko’rinib turibdiki, sportchining malakasi oshgani sayin MJT vositalari hissasi ortib, UJT vositalari hajmi muvofiq ravishda kamayib boradi. Mashg’ulot yilining davri hamda tuzilishiga qarab, UJT va MJT vositalari nisbati o’zgarishi 2-jadvalda keltirilgan.

3-rasm. Sportchilarning ko’p yillik mashg’ulotlari jarayonida umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik vositalarining taxminiy nisbati

2-jadval
Yuqori malakali sportchilarning yillik mashg’ulot siklida UJT va MJT
vositalarining taxminiy nisbati
(S.M.Vaytsexovskiy bo’yicha)

Jismoniy tayyorgarlik vositalari	Yillik siklni davrlashtirish
	Birinchi sikl		Ikkinchi sikl
	Tayyorgarlik davri	Musobaqa davri	Tayyorgarlik davri	Musobaqa davri
UJT mashqlari	70	20	55	15
MJT mashqlari	30	80	45	85