Sport tibbiyotining paydo bo‘lishi va rivojlanishining qisqacha tarixi

Anatomik-topografik o`zgarishlar.

1. 
   Sportchi gavdasini alohida qismlari (bosh, bo`yin, qo`llar, tana, oyoqlar) da jarohatlarni joylanishi (lokolizatsiya). ular o`z vaqtida tayanch harakat apparatini alohida bo`g’inlari (bilak-tirsak, elka bo`g’imi, elka-tirsak bo`g’imi, bilak-kaft bo`g’imi, qo`l kafti, ko`krak qafasi, qorin, bel sohasi, tos kamari, tos-son bo`g’imi, son, tizza bo`g’imi, boldir, tovon-boldir bo`g’imi, tovon) larga bo`linadi. hammasi bo`lib 20 ta pozitsiya.
   
2. 
   Jarohatlarni kichik tizimlar sohasida joylashuvi:
   

• 
  teri qoplami (teri osti yog’ qatlami, fastsiyalar, teri osti shilliq qavatlari);
  
• 
  harakat a`zolari (mushaklar va paylar, bo`g’imlar, markaziy va periferik asab tizimlari);
  
• 
  tayanch a`zolari (suyaklar, suyakusti pardasi).
  

Anatomik - struktur o`zgarishlari.

1. 
   Jarohat xususiyati:
   

• 
  tayanch harakat apparati mikrotravmalari (kichik jarohatlar, kuchli zo`riqish);
  
• 
  tayanch harakat apparati makrojarohatlari (yaralanish, lat eyish, qontalashlar, mushaklar va paylar uzilishi, bo`g’imlarning shikastlanishi, sinishlar, chiqishlar va h.k.).
  

2. 
   Patologik jarayonining tarqalganlik darajasi:
   

• 
  yakka jarohat;
  
• 
  birgalikda sodir bo`lgan jarohatlar;
  
• 
  kombinatsiyalashgan murakkab jarohatlar.
  

3. 
   Travmatik jarohat kasallik bosqichi:
   

• 
  o`tkir;
  
• 
  o`tkir osti;
  
• 
  surunkali.
  

4. 
   jarohat kasalligi davri:
   

• 
  kompensatsiya;
  
• 
  sustkompensatsiya;
  
• 
  dekompensatsiya.
  

Murabbiy malakasi. YUksak sport natijasiga erishish uchun sportchi bilan murabbiy o`rtasida o`zaro hurmat va ishonch hislariga asoslangan yaxshi munosabatlarni o`rnatish juda muhimdir. Murabbiy o`ziga nisbatan hurmat qozonishga, jamoa unga ishonishiga intilishi kerak. Bu esa, o`z navbatida, uning kasbiy tayyorlanganlik va pedagogik mahorat darajasiga bog’liq bo`ladi. Murabbiy sportchi bilan ravon munosabat o`rnata olishi, bardoshli bo`lishi va g’alabaga erishish yo`lida jamoani jipslashtirib, sportchilarda o`z kuchiga ishonch hissini uyg’ota olishi kerak. Kerak bo`lsa, sportchilarni, ayniqsa eng ko`p asabiylashadiganlarni tinchlantirishi lozim. Murabbiy sportchilarning o`zaro munosabatlaridagi va jamoaning ruhiy muhitdagi o`zgarishlarni vaqtida aniqlab, zaruriy chora-tadbirlarni qo`llashi darkor. Jamoa yig’inlarda, chet eldagi musobaqalarda ishtirok etganda, murabbiyning ahamiyati va nufuzi o`sib boradi. Uydan uzoq vaqt davomida yiroqda bo`lish, majburiy bekorchilik, zerikish va apatiya hissini yuzaga keltirish mumkin. Bunday hollarda murabbiy sportchilarni qo`zg’atish, ularni hordiq chiqarishini to`g’ri tashkillashtirish kerak. Bundan tashqari, murabbiy muvaffaqiyatga erishgan sportchilarni o`z vaqtida rag’batlantirishi va o`z imkoniyatlarini to`la namoyon etolmaganlarni qo`llab- quvvatlashishi lozim. Sportchining u yoki bu kamchiliklarini qayd qilgan holda, unga nisbatan hurmat doirasida munosabatda bo`lishi kerak. Kichik xatolarga nisbatan salbiy munosabat aksincha, o`zi ham tayyor bo`lmagan yuksak natijalarga erishish istagini yuzaga keltirish hamda pirovard natijada yanada jiddiy xato va jarohatlarga olib kelishi mumkin.