Sport menejmenti va iqtisodiyot

Firma nazariyasi. Xo‘jalik sub’ekti ishlab chiqarish omillari to‘plami sifatida ko‘rib chiqiladi: u = f (K, L). Klassik ma’noda, tashqi muhit va ichki tashkiliy strukturasi ifodalangan xo‘jalik sub’ekti tushunchasi mavjud emas. Shu sababli tashqi ta’minotchilarsiz, huquqiy tartibga solishsiz, siyosiy muhit ta’sirisiz yopiq tashkilot tizimi ko‘zda tutiladi. Xo‘jalik sub’ektlarini moliyalashtirishning qoidasiga ko‘ra, tashqi qarzlarni qamrab oladigan murakkab jarayonlari ham bekor qilingan.

Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda korporatsiyalar mexanistik konstepstiyasi barbod bo‘ldi, bu davr korporatsiyani organizm sifatida qabul qilish bilan tavsiflana boshladi. Firmalar sonining o‘sishi raqobat va markazlashuv jarayonlariga sabab bo‘ldi. O‘sha davrdagi korporatsiyalar maqsadi ikkita muhim vazifa – kun ko‘rish va o‘sishdan iborat bo‘ldi. Ishlab chiqarish va boshqaruvning sifat tavsifnomalar kuchayishi sababli foyda olish ikkinchi o‘ringa tushib qoldi. Korporatsiya murakkab struktura va uning faoliyatidagi muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlik uning ichki strukturasida yashiringan deb hisoblangan. Tashqi muhitning mavjudligi ko‘zda tutilmagan, tabiiyki, uning ta’siri ham hisobga olinmagan. Mazkur bosqich quyidagi sharoitlar bilan tavsiflanadi:

■ mehnatning texnik mazmunini murakkablashuvi xodimlar ma’lumoti darajasining sezilarli o‘sishiga olib keldi;

■ ish beruvchilarning xodimlarga bog‘liqlik darajasi ortdi, xodimlarni boshqarish mexanizmlari takomillashdi.

Bu bosqichga korporativ boshqaruvning quyidagi nazariy asoslari mos keladi:

Transaksiya xarajatlari nazariyasi. Transaksiya xarajatlar bu – tashqi shartnomalarning bajarilishini ta’minlash xarajatlaridir. Transaksiya xarajatlari deb ishbilarmonlik operatsiyalarini bajarish, jumladan, ishbilarmonlik hamkorini izlab topish vaqtini baholash, muzokaralar o‘tkazish, shartnomalar tuzish, ularning tegishlicha ijro etilishini ta’minlash xarajatlariga aytiladi. Transaksiya xarajatlari quyidagi hollarda ayniqsa yuqori bo‘ladi:

■ kamdan - kam uchraydigan tovar ishlab chiqarilsa;

■ bozorda talab noaniq va narx harakatini oldindan aytib bo‘lmasa;

■ bozorda axborot asimmetriyasi mavjud bo‘lsa.

Transaksiya xarajatlarini korxonalarni integratsiyalash yo‘li bilan erishish mumkin.