Спорт машғулотининг

7.3 Совуқ ва иссиқ ҳаво шароитида 
тренеровка ва мусобақа 
 
Инсоннинг 
ҳаёт 
фаолиятини 
тўлақонли 
ҳаво 
ҳароратини оптимал даражаси 18-20 с ташкил этади. 
Шиддатли жисмоний фаолият, ҳавони оптимал ҳароратини 
пасайтириш билан боғлиқ. юрак қон томир уриши 1 
дақиқада 140 марта қисқарганда ишни 16-17 с аниқ бажариш 
мумкин. Ю Қ.Т.У 170-180 марта уриш аралаш комфорт 
зонаси билан бажарилади.

---

245 
Ҳамма жисмоний сифатлар ичида ташқи ҳаракатга 
боғлиқ бўлган кўпгина чидамлиликдир. Маълумки 75% га 
яқин энергия, шиддатли иш бажариш жараёнида ташқи 
муҳитга чиқиб кетади.
Юқори ташқи ҳаво ҳароратида, гавдани ички ва ташқи 
даражасини ўртасида физиологик, самарали фарқ йўқолади 
ва юқори иссиқлик чиқаришни ошишига олиб келади.
Шиддатли ишда терлаш орқали чиқиб кетган суюқлик, 
шунингдек қон билан терини таъминлаш натижаси 
шиддатли ўтиши, мушаклар ишлашида қон билан 
таъминлашга олий таъсир кўрсатади. Иссиқ кунда ўпкани 
вентилацияли юрак қон томир уриши ортади, қонни 
систематик ҳажми сусаяди, қонда лактод даражаси кўпаяди. 
Масалан: 
Брухи 
ва 
муаллифдошларининг 
(1960) 
кўрсатишича 25 - 30с 15 дақиқалик югуриш юкламасида ва 
ундан кейинги 20 дақиқалик дам олиш вақтида юракнинг 
қисқариши икки баробарга ошган.
Бундай салбий кўрсаткичларга қарши, тез-тез катта 
бўлмаган порцияда (200 300мл дан ҳар 15 - 20 дақиқада) сув 
ичиб, оғизни чайқаб туриш зарур. Сувга 1л, 3г натрий 
хлорид аралашган бўлиши жоиз.
Совуқ жойдан иссиқ жойга ва уни тескариси 
мусобақага борув-чи спортчилар олдиндан акклимизация 
қилиши зарур. Бунинг учун 5-8 тренеровкада 2-3 соатли 
машғулот ўтказиш кифоя.
Совуқ ҳавода ўтказиладиган машғулотлар иссиққа 
қараганда камроқ муаммога эга паст ҳароратда терини 
изолация қилиш қобилияти томирларни қисқариши 
ҳисобига 5-6 марта кўпайиши мумкин.
Ҳароратни тез ўзгариши натижасида совуқ қотиш 
орқали шамоллаш касалликларини олдини олиш зарур 
диққатни 
ҳаракат 
фаоллигини 
экипировка 
қилишга 

---

246 
қаратиш керак. Мушак фаолиятини аниқ шароитда аниқ 
иссиқ 
беришни 
таъминлаш, 
бир 
неча 
марта 
жадаллаштириш жоиз.