Спорт машғулотининг

7.2 Замонавий спортда инсон организмига табиат 
муҳит омилларининг кўп қиррали таъсири
. 
Дунё мамлакатларида ўтказиладин катта мусобақалар 
об-ҳавоси, географик шароити, спортчиларни мусобақага 
тайёрлашига махсус ихтисослашган вазифаларни қўяди.
Ўрта ва юқори тоғ баландликларда машғулот ўтказиш 
ва мусобақа.
Ҳозирги кунда кўпчилик катта мусобақалар, денгиз 
сатщидан 2000 - 2700 м баландликдаги тоғларда ўтказилади.
Бунда спортчиларнинг тайёргарлиги, мусобақаларга 
қатнашиши билан боғлиқ бўлган муаммолар келиб чиқади.
Бу соҳада 1968 й Мехикада ўтказилган (2240м денгиз 
сатҳи-дан 
баландликда) 
олимпия 
ўйинларида 
катта 
тажрибага эга бўлинди.
Тоғ шароитида ҳаво зичлигини пасайиши, тезкор 
кучлилик 
кўрсаткичларини 
ошишига 
ёрдамлашади. 
Масалан: 2200 - 2400 м денгиз сатҳидан баландликдаги ҳаво 
зичлигини пасайиши, спринтча югуришни орқасидан 1,5 - 
1,7 м/с тезлик билан таъсир этгандек 100, 200 ва 400 м 
конькидаги 500 м масофаларга таъсир кўрсатади. Бундай 
шароитда табиий ҳамда диск, копёни улоқ-тириш, 
узунликка сакраш, шест билан сакраш, молотни улоқтириш 
натижалари ошади. Масалан: 2240 денгиз сатҳидан 

---

244 
баландликда ядро улоқтириш натижаси 5 см га, копья 69 см, 
162 см га ошган.
Икки щафталик кучли тренеровка, чидамлилик 
кўрсатувчи спорт турлари билан боғлиқ бўлган (200-2500 м 
денгиз сатҳидан баланд бўлган) кўрсаткичлар катталигига 
қарамасдан мослашишга олиб келади. Гавдани 1 кг 
мушакига ҳажмини ошишига, гемогла-бин мазмунини, 
лактатни камайиши миноглобин мазмунини ошиши, аэроб 
ферметларини фаоллигини ошишига олиб келади. Шу 
сабабли Ўзбекистонда ҳам Чимган, Билдирсойда спорт 
иншоат-лари қурилган.
Кейинга 
йилларда 
спортчиларнинг 
амалий 
тайёргарлигида хар хил Гипоксия газ аралашган ва 
гипероксик (40 - 60% кислороди ва аралашмадан нафас 
олиш) вариантларидан фойдаланилади.
Шиддатли 
гипоксин 
тренеровка, 
давомида 
газ 
аралашмасида кислород мазмунини пастлиги спортчининг 
организмида ўрта ва юқори тоғ баландликларига ўхшаб: 
стандарт юкламаларда юрак қон томир уриши камаяди, 
ҳамда Лактат камаяди. Кислородни максимал қилиш 
қобилияти ошади.