Sport maktablarida ommaviy sport tadbirlarini uyushtirish

Sport tadbirlarining zamonaviy rivojlanish bosqichlari

"Insonning jismoniy kamoloti tabiatning sovg'asi emas, balki uning maqsadga muvofiq shakllanishining natijasidir" (Ibn Sino). Inson tomonidan aql- idrok, jismoniy va ma'naviy kuchlarning uyg'un kombinatsiyasi uning rivojlanishi va takomillashishi davomida yuqori baholandi. Buyuk insonlar o'zlarining asarlarida jismoniy yoki ma'naviy tarbiyaning ustuvorligini ta'kidlamasdan, har qanday fazilatlarni haddan tashqari oshirib yuborish, shakllanish shaxsning uyg'un rivojlanishining buzilishiga olib kelishini chuqur anglab etganlar va yoshlarni har tomonlama rivojlantirishi zarurligini ta'kidlaganlar. Kishilik jamiyatining paydo bo'lishi davridan boshlab, "madaniyat" atamasi muhim tushunchaga aylanib, "yetishtirish", "qayta ishlash", "tarbiya", "ta'lim", "rivojlanish", "ehtirom" kabi tushunchalar bilan chambarchas bog'liq holda qo’llanilgan. Zamonaviy jamiyatdagi ushbu atama o'zgaruvchan faoliyatning keng doirasiga va uning natijalariga mos keladigan qadriyatlar shaklida, xususan, "o'z tabiatining o'zgarishi" ni qamrab oladi.
Jismoniy madaniyat – bu insoniyatning umumiy madaniyati qismi (quyi tizimi), bu o'tmishni rivojlantirish va yangi qadriyatlarni yaratish uchun, asosan, odamlarning rivojlanishi, sog'ligini yaxshilash va tarbiyalash sohasidagi ijodiy faoliyatdir.
Insonni rivojlantirish, tarbiyalash va takomillashtirish uchun jismoniy madaniyat shaxsning imkoniyatlaridan, tabiatning tabiiy kuchlaridan, insoniyat fanlari yutuqlaridan, tibbiyot, anatomiya, fiziologiya, psixologiya, pedagogika, gigiyena fanlarining aniq ilmiy natijalaridan foydalanadi. Odamlarning kasbiy- ishlab chiqarish, iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy ishlar va boshqa munosabatlari bilan uzviy bog'langan jismoniy madaniyat bugungi kunda, oliy maktab islohotlari davrida, insonparvarlik va madaniy-ijodiy vazifalarni bajarishida muhim ta'sir ko'rsatadi. Oldingi tushunchalarning mohiyatini qayta ko'rib chiqish, ayniqsa, qimmatli va ahamiyatlidir.
Akademik N.I.Ponomarev keng materiallarni o'rganish natijalariga tayanib, jismoniy tarbiya paydo bo'lishi va boshlang'ich rivojlanishi tarixi uchun asos bo'lgan xulosaga keldi: "Inson nafaqat asboblarni ishlab chiqish, mehnat jarayonida, shuningdek, o'zini doimiy ravishda takomillashtirish jarayonida, balki inson tanasi asosiy ishlab chiqarish kuchi sifatida shaxsga aylandi.”7 Ushbu rivojlanishda ov qilish ishning bir shakli sifatida hal qiluvchi rol o'ynadi. Aynan shu davrda odam yangi ko'nikmalar, hayotiy harakatlar, kuch, chidamlilik, tezkorlik fazilatlarini qadrlagan.
qilishni dushmanlardan himoya qilish kafolati sifatida rivojlantirish va takomillashtirish zarurati yuzaga keldi.
Ko'pgina xalqlarda jismoniy madaniyatdan foydalanish an'analari va urf- odatlari, uning tarbiya tarkibiy qismi, bir yosh guruhidan ikkinchisiga o'tish payti marosimlarda aks etishi juda qiziq. Masalan, yosh yigitlarga ma'lum sinovlar o'tkazilgunga qadar turmush qurishga ruxsat berilmagan va testlar o'tkazilgan, qizlarga mustaqil hayotga yaroqliligini isbotlamaguncha turmushga chiqishga ruxsat berilmagan.
O'zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo'lga kiritishi bilan yangi zamonaviy davlatda, shu jumladan, ijtimoiy jarayon belgilaydigan jismoniy tarbiya va sport sohasida rivojlanishning yangi bosqichi boshlandi.
O'zbekistonda jismoniy madaniyatni yanada rivojlantirish uchun siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy asoslarni jamiyat madaniyati rivojlanishining kuchli omili sifatida shakllantirishga katta ahamiyat beriladi. Sog'lom avlodni tarbiyalash davlat siyosatini belgilashdagi asosiy vazifalaridan biriga aylandi. Shu munosabat bilan "Soglom avlod uchun" jamg'armasi tashkil etilib, 2015 yil sentyabr oyida "Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida"gi Qonunning yangi tahriri, Prezidentning farmonlari va hukumatning futbol, tennis, kurash, boks va boshqa sport turlarini rivojlantirish to'g'risidagi qarorlari qabul qilindi. Jismoniy tarbiya rivojlanishida Vazirlar Mahkamasining "O'zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 271-sonli qarori sohani rivojlantirishning asosiy parametrlarini belgilab bergan.
O'zbekiston Respublikasi "Alpomish" va "Barchinoy" (2019) maxsus testlarida yagona sport standartlari bilan birgalikda taqdim etilgan maktabgacha yoshdan qarilikgacha butun aholi uchun uyushgan jismoniy tarbiya tizimi yaratilganidan faxrlanishi mumkin. Ta'lim muassasalarida tasniflash va ta'lim dasturlarida bu maxsus testlar o’z o’rniga ega. Ushbu testlar va standartlar odamlarning kundalik hayotiga tatbiq etilishi jismoniy madaniyatning barcha darajalari faoliyatini rivojlantirishga imkon berdi va millatning keyingi jismoniy rivojlanish omili sifatida qaraldi.