So’z boshi

Birinchi  asos.  Tarkibida  30%  kakao  moyi,  49-60%  gidrogenlangan 
kungaboqar moyi va 10-21% parafin.      
Ikkinchi  asos.  Tarkibida  60-80%  lanol  (ftal  kislotasining  yuqori  molekulali 
spirtlar  bilan  xosil  qilgan  murakkab  efiri),  10-20%  kulnariya  moyi  va  10-20% 
parafin.    

---

76 
 
Korxona  sharoitida  shamchalarni  ishlab  chiqarishda  asosiy  e’tibor 
palmayadrosi  yoki  plastifikatsiyalangan  salomas  asosidagi  qattiq  qandolatchilik 
moylaridan  foydalanishga  qaratilgan.  Bu  asoslar  mayda  kristallik  tuzilishga  ega 
bo‘lib, ular kakao moyi va boshqa shamcha asoslariga qaraganda erish xaroratida 
qisqa  intervalga  ega.  Bunday  qotishmalarning  suyuqlanish  haroratini  oshirish 
maqsadida  ularga  mum,  parafin,  ozokerit  va  spermatsetlar  qo‘shiladi.  Lanolin, 
letsitin,  xolesterinlar  esa  eritmalarni  emulgirlash  uchun  qo‘shiladi.  YOg‘li  va 
yog‘ga  o‘xshash  asoslar  o‘ziga  xos  qovushqoqlik  va  plastiklikka  ega  bo‘lganligi 
uchun  ulardan  foydalanishga  qarab  shamchalarnng  turi  va  tayyorlanish 
texnologiyasi tanlanadi.  
Vitepsol  –  (imxauzen.  Germatniya)  chet  ellarda  ishlab  chiqarilayotgan  asos 
bo‘lib, u o‘z tarkibida laurin va stearin kislotalarining triglitseridlarini, emulgator 
sifatida  esa  laurin  kislotasining  monoglitseridli  efirini  saqlaydi.  Suyuqlanish 
harorati  33,5-35,5
0
S.  Asosni  deformatsiya  vaqti  15  daqiqa.  Vitepsolni  fizik-
kimyoviy xossalari bo‘yicha ffarqlanuvchi H, V, S va E turlari mavjud.  
Estarinum  –  chet  ellarda  ishlab  chiqarilayotgan  asos  bo‘lib,  fizik-kimyoviy 
jihati  bo‘yicha  farq  qiluvchi  bir  nechta  modifikatsiyalardan  iborat.  Kimyoviy 
jihatdan bu asos to‘yingan yog‘ kislotalarining mono-, di- va triglitseridlaridir.        
Lazupol  –  bu ham  chet  ellarda ishlab  chiqarilayotgan  asos. Tarkibida  yuqori 
molekulali  spirtlarni  ftal  kislotasi  bilan  xosil  qilgan  efirilarini  saqlaydi  (masalan, 
setil  yoki  stearil).  Lazupolni  suyuqlanish  harorati  bir  biridan  farq  qiladigan  bir 
qancha  modifikatsiyalari  ham  mavjud  bo‘lib,  ular  suvli  eritmalarni  yaxshi 
emulgirlash xossasiga ega. 
Gidrofl asoslarning aksariyatini etilenoksid va suvning polimer kondensatlari 
-  polietilenglikollar  tashkil  etadi.  Bugungi  kunda  polietilenglikollarning 
molekulyar massasiga qarab quyidagi turlari mavjud: PEG-400, 1500, 2000, 4000 
va  6000.  CHet  ellarda  polietilenglikol  asosida  sintez  qilingan  quyidagi  asoslar 
shamchalar  texnolgiyasida  keng  ko‘lamda  ishlatilib  kelinmoqda:  “Karbovaks” 
(AQSh), “Skurol” (Fransiya), “Postonal”, “Suppofarm” (Germaniya).   
Jelatin  glitserinli  va  sovun  glitserinli  asoslar.  Bu  asoslar  garchand  DF 
tarkibiga  kiritilgan  bo‘lsada,  ular  shamchalarni  korxona  sharoitida  ishlab 
chiqarishda  kamdan  kam  xolatlarda  ishlatiladi.  Shamcha  asoslari  etarli  tuzilish-
mexanik  xossalarga  ega  bo‘lishi  uchun  ularning  tarkibiga  alyuminiy  stearat, 
magniy stearat va boshqa yog‘ kislotalarining tuzlari, shuningdek tvinlar, T-2, №1 
emulgatorlar, bentonit, glyukoza, kraxmal va aerosil qo‘shiladi.