Sous Siz o’z tabingizga ko’ra salat qaylasini tayyorlamoqchisiz. Quyida 100 ml (ml) miqdordagi salat qayla uchun kerakli retsept

3-savol Lobarni daryoga borib, qaytgandagi o‘rtacha tezligi soatiga necha km ni tashkil etgan?

Lobar uyidan 4 km uzoqliqda joylashgan

daryo bo‘yiga bordi. U daryoga borish

uchun 9 daqiqa vaqt sarfladi. Uyga qaytishida

uzunligi 3 kilometr bo‘lgan qisqa yo‘ldan

borishga qaror qildi. Qisqa yo‘ldan u uyiga

6 daqiqada yetib keldi.

Izoh 3-savol

Bu savol nazorat savollari orasidagi eng murakkab savollardan biridir. Avvalambor, u o‘quvchilardan o’rtacha tezlikni buni butun bosib o’tilgan masofa va sarflangan vaqtga bog‘lay olishlarini talab etadi. Ya’ni o‘quvchilardan matematik tushunchalarni chuqurroq o‘zlashtirib, ulardan hayotiy vaziyatlarda foydalana olish ko‘nikmasini rivojlantirish talab etiladi.

Yechish:

Ko‘pchilik o‘quvchilar mazkur tushunchaning mohiyatiga yetarlicha tushunmagan va ular har ikkala yo‘ldagi tezliklarni qo‘shib, chiqqan natijani teng ikkiga bo‘lib o‘rtacha tezlikni noto‘g‘ri hisoblashgan. Shuning uchun, faqatgina 14 % o‘quvchilar bu masalani to‘g‘ri yechishga muvaffaq bo‘lishdi va 13 % esa hech qanday javob bermagan.

Masalani yechishda o‘quvchilardan masofa, tezlik va vaqt orasidagi munosabatlariga e’tibor qaratishlari talab etiladi, shuning uchun mazkur savol o’quvchilarning “O‘zgarish va bog‘liqlikka” doir matematik tushunchalarni mustahkamlashga yordam beradi, masalaning qo‘llash sohasi esa “Shaxsiy faoliyat”. Masalani javobini topishda o‘quvchilar tezlikni masofa va vaqt orqali toppish formulasini qo‘llashdir. Shu sababdan bilish faoliyati “Qo‘llash” kategoriyasiga tegishlidir.

Topshiriq va test savollarini tuzuvchilar bunday murakkab savollarni tuzayotganlariga e’tiborga olish lozim. Masalaga javob berishda harakatni ifodalash uchun uch xil kattaliklar orasidagi bog‘liqliklardan foydalanish talab etiladi. Ammo, birinchi savolda faqatgina masofa va vaqt o‘rtasidagi nisbatni taqqoslanadi. Ikkinchi savolda esa masofa va tezlikdan foydalanib, sarflangan vaqtni topish va vaqt birliklarini to‘g‘ri almashtira olish talab etilgan (minutni soat ko‘rinishida yozish). So‘nggi, uchinchi savolda o‘quvchilardan o‘rtacha tezlik haqidagi to‘laroq tushunchaga ega bo‘lish kerakligi va butun bosib o‘tilgan yo‘lning butun vaqtga nisbatini topish so‘ralgan.