Sotsiologiya tarixi

 
 
 
 
 

---

18 
Taqlid
(arab. — oʻxshatish, koʻchirish, nusxa olish) — ijtimoiy, maʼnaviy 
hayotda, turmush tarzida, kasbhunarda, badiiy ijodda oʻzgalarga oʻxshashga 
intilish, ergashish. T. koʻpincha sanʼat, badiiyestetik soha bilan boklits. Estetik T. 
nazariyasini ishlab chiqishga, uning inson tarbiyasi uchun muhim amaliy 
ahamiyatga egaligi haqidagi mulohazalarni tizimga solishga urinishlar borasida 
Sokrat, Pifagor, Platon, ayniqsa, Aristotel qarashlari diqqatga sazovor. Aristotel 
"Metafizika", "Poetika" ("Sheʼr sanʼati", "Ritorika" ("Notiklik sanʼati"), "Fizika" 
asarlarida T.ga estetik tamoyil sifatida qaradi, T.ning shakllangan nazariyasini 
yaratdi. Uning fikricha, sanʼat mohiyatan Olamiy aqlga, ilohiy va tabiiy olamga 
boʻlgan T.ning mahsulidir. Forobiy va Ibn Sino Aristotelning T. nazariyasini 
sharhlab, uni yuksak pogʻonaga koʻtardi. Forobiy "Sheʼr sanʼati" risolasida "sheʼr 
biror narsaga T. qilingan soʻzlardan tashkil topishi kerak", deydi. Ibn Sino "Fan 
ashsheʼr" asarining ikkinchi faslini T. nazariyasiga bagʻishlagan. 
Insoniyat tarixida butui bir madaniyestetik davrlar T. bilan bogʻliq; mazkur davrlar 
jamiyatlari taraqqiyotida T. katta iz qoldirgan. Qad. Rim madaniyatining 
Yunoniston madaniyatiga taqlidan rivojlanganligi buning yaqqol misolidir. 
Psixologiyada T. yangi, namunaviy narsalar va hodisalar tashqi koʻrinishiga 
asoslangan holda ularni egallashga intilish jarayoni. U barcha yoshdagi insonlarga 
xos xususiyatdir. T.ning tashqi oʻxshashligiga qaramasdan, har bir yosh davridagi 
T. oʻziga xos xususiyatlarga ega. Ilk bolalikda odam T. orqali kattalar bilan 
dastlabki aloqa, muloqot oʻrnatishga intiladi. Maktabgacha yoshda inson 
faoliyatining muhim tarkiblariga kirishga harakat qiladi. Bolalar syujetli, rolli 
oʻyinlar ijro etishda oshkora voyaga yetganlar hayoti va faoliyatiga, xulqatvorita 
kirib boradi, voqelik, vaziyat mohiyatini aks ettira boshlaydi. Oʻsmirlik yoshida 
kattalarga yoki tengdoshlariga oʻxshashlikka intilish orqali oʻzi uchun ahamiyatli 
shaxs fazilati, xulqodobini oʻzlashtiradi. Oʻspirinlarda kasbiy faoliyatga T. qilish 
kuchliroq aks etadi.