Soтsiologiya fanidan ma‘ruza matnlari

 
3. 
Ishchilarga kam ish haqi berish va ko‗p berish baravar zararlidir.
 
4. 
Ishlovchida yuksak haq oluvchi bo‗lishga intilish hissini uyg‗otish, 
yuksaklikka intilib yashash.
 
Teylor konsepsiyasi Amerika sanoatida Ford tomonidan ishlab chiqarishga 
tatbiq etildi, konveyer ishlab chiqarishi sharoitida mehnatning samaradorligi 
rag‗batlantirildi. 
Jamiyatni taraqqiy ettirish va iqtisodiyotni isloh qilish yo‗llarining xilma-
xilligi bir qancha omillarga bog‗liq. Avvalambor, bunga ularning aniq maqsadni 
ko‗zlab yo‗naltirishi va iqtisodiyotning amal qilish prinsiplari sabab bo‗ladi. Bir 
necha o‗n yillar mobaynida jahonda ijtimoiy taraqqiyotning bir-biriga mutlaqo zid 
bo‗lgan ―kapitalistik va ―sotsialistik‖ nazariyalari o‗zaro kurashib, jaxonda o‗z 
ta‘sirini o‗tkazishga intilib keldi. Sobiq SSSR iqtisodiyotida moddiy rag‗batlantirish 
o‗rniga tenglik tushunchasi maydonga tashlandi. Natijada mulkning davlat va 
kooperativ shakli mutlaqlashtirildi. Bu esa ishchining mehnatdan, mulkdan 
begonalashuviga olib keldi. Kam ish haqi oluvchilarning ish haqi yuqori malakali 
mutaxassislarni rag‗batlantirmasdi. 
Iqtisodiy konsepsiyalardan yana bir necha xilini ko‗rib chiqishimish mumkin, 
ya‘ni: 
―Asosiy ehtiyojlar konsepsiyasi‖. Axolining eng kam tirikchilik ehtiyojini 
kafolatli tarzda ta‘minlash va ish bilan band qilish muammolarini hal etish ushbu 
konsepsiyaning asosiy maqsadidir. 
―Maqbul yoki tegishli texnologiya‖ konsepsiyasi. Bu konsepsiya aholi 
bandligini ta‘minlaydigan va mahalliy xom-ashyoni, avvalo qishloq xo‗jalik 
mahsulotlarini qayta ishlashga qaratilgan sermehnat texnologiyani rivojlantirish 
zarurligiga asoslanadi. 
―O‗z kuchiga jamoa bo‗lib tayanish konsepsiyasi‖. Bu konsepsiya mavjud 
zaxiralardan to‗liqroq foydalanishga va rivojlanayotgan mamlakatlarning taraqqiy 
etgan mamlakatlarga qaramligini kamaytirish maqsadida ular o‗rtasidagi 
hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan. Rivojlanayotgan mamlakatlarning 
ko‗pgina 
andozalari, 
iqtisodiy 
taraqqiyot 
yo‗llari 
yuqorida 
ko‗rsatilgan 
konsepsiyalar va nazariyalarning o‗ziga xos qo‗shilmasidan iborat edi. 

---

121 
Hozirgi sotsiologlar va iqtisodchilar jamiyatning quyidagi ko‗rinishlarini tatqiq 
etmoqdalar: 
1. An‘anaviy jamiyat. 
2. Industrial jamiyat. 
3. Postindustrial jamiyat.