Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
50 
“
cho’l kasalligi
” ko’p uchraydi. Cho’l kasalligiga chalinish natijasida ruhiy 
xastaliklar ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan tropik mamlakatlar aholisi 
orasida astiniya kasalligi tarqalgan va uning vujudga kelishi mazkur 
mamlakatlarning tabiiy sharoiti bilan bevosita bog’liq. 
Inson 
salomatligini 
belgilashda 
joylarning 
tuproq 
xususiyatlari 
ham 
yetakchi ahamiyatga ega. Chunki, tuproq 
tarkibida kasallik tug’diruvchi bakteriyalar 
va 
mikrorganizmlar 
hayot 
kechiradi. 
Tuproq turli xil mikroorganizmlar uchun 
makon hisoblanadi. O’lat, tulyaremeya, 
gangrena singari ko’plab kasalliklarni ta 
shuvchi infektsiyalar, aynan, tuproqda yashaydi. Mashhur tibbiy geograf Shaalya 
o’z tadqiqotlarida salmonelezlarning vujudga kelishi va tarqalishini ko’proq tuproq 
omili bilan bog’laydi. Tuproqni ifloslanishi o’z navbatida suvni ham ifloslanishiga 
olib keladi. Tuproqdagi barcha mikroelementlar inson ogranizmiga suv orqali 
o’tadi. shuning uchun yirik aholi pukntlarida suv ichimlik suvi doimo xlor bilan 
tozalanadi. Ayrim hollarda endemik buqoq kasalligini yuzaga kelishi suvning 
tarkibidagi mikroelementlar bilan bog’liq. A.P.Vinogradov tadqiqotlaridan 
ma’lumki, inson organizmi bir kecha kunduzda 120 gramm yod qabul qilishi 
kerak. Buning 70 grammi o’simlik mahsulotlaridan 40 grammini esa hayvon 
mahsulotlaridan olinishi kerak. Demak, inson yodni asosiy qismini o’simliklardan 
oladi. Yod moddasini esa o’simliklar suv orqali tuproqdan oladi. A.P.Vinogradov 
nazariyasiga ko’ra, tog’ va kulrang tuproqlarda yod tanqisligi mavjud.
Nozogeografiya
. Tibbiyot geografiyasining asoslarini yaratishga katta xissa 
qo’shgan yirik olim A.A.Shoshin nozogeografiya, ya’ni inson kasalliklari 
geografiyasini tibbiyot geografiyasining tarkibiy qismlaridan biri ekanligi hamda u 
bilan shug’ullanuvchi tibbiy bilan geografik bilimlarga ega mutaxassisni 
nozogeograf, deya ta’riflaydi (16-rasm). 
16-rasm.
Nozogeograf – inson 
kasalliklarining hududiy xususiyatlarini 
o’rganadi

---