So’roq o’tkazishning umumiy qoidalari va psixologik asoslari So’roq o’tkazishga tayyorgarlik ko’rish

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI LINGVISTIKA O‘ZBEK TILI 1- KURS MAGISTRANTI ESHTO‘XTAROVA MUNIRANING PSIXOLINGVISTIKA FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

Tergovchilar nutqi va so‘roq qilish tartibi

REJA:

• So’roq o’tkazishning umumiy qoidalari va psixologik asoslari
• So’roq o’tkazishga tayyorgarlik ko’rish
• Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi, jabrlanuvchi va guvohlarni so’roq qilish taktikasi
• Yuzlashtirib so’roq qilish tartibi
• Voyaga yetmagan shaxslarni so’roq qilish
• So’roq natijalarini protsessual rasmiylashtirish

SO’ROQ O’TKAZISH TAKTIKASI

So’roq – tergovchi bilan jinoiy voqea haqida ma’lumot beruvchi shaxs o’rtasidagi o’zaro muloqotdir. Qonun talabiga ko’ra, tergovchi so’roq qilinuvchidan ko’rsatuv olish orqali ma’lumot to’playdi. Ma’lumki, so’roq vaqtida olingan ko’rsatuvlar jinoyat ishi bo’yicha dalil manbaining bir qismi hisoblanadi, tergov amaliyotida jabrlanuvchi, guvoh, gumon qilingan va ekspert mutaxassislarni so’roq qilish uchraydi.

SO’ROQ QILISH BOSQICHLARI

Bu bosqichlar quyidagilardan iborat:

• hodisa va uning ayrim qismlarini idrok qilish;
• eshitgan, ko’rgan ma’lumotni xotirada saqlab qolish;
• tiklash, ya’ni so’roq qilish vaqtida so’zlab berish.

Voqea, hodisa va predmetlarni idrok qilish

2. Psixologik ko’rsatuv tashkil toppish vaqtiga ko’ra, tergovdagi ko’rsatuvdan oldin yuzaga keladi
1. Ko’rsatuv so’roq qilinuvchining bergan dalillarini idrok qilishdan boshlansa, kriminalistikada esa so’roq qilinuvchi o’zi idrok qilgan voqeani tushunib yetganidan so’ng boshlanadi.

Idrok qilingan ma’lumotlarni ko’rsatmada qayta tiklash

Idrok qilingan ma’lumotlarni ko’rsatmada qayta tiklash

ESLAB QOLISH

• Ko’rgan voqea hodisalarni eslab qolish ularni qayta tiklash bilan bog’liqdir.

QAYTA TIKLASH

• Qayta tiklash – bu inson xotirasida nima saqlangan bo’lsa, o’shani og’zaki yoki yozma bayon qilishdir.

QAYTA TIKLASH BOSQICHI

Qayta tiklash jarayonida so’roq qilinuvchining emotsional holati

So’roq qilinuvchining mijozi va xarakteri

Kishilar tomonidan ta’sirlanish moyilligi

So’roq o’tkazishning umumiy protsessual tartibi uch bosqichdan iboratdir.

So’roq qilinuvchining shaxsini aniqlash

So’roq qilinuvchining ko’rsatuvini eshitish

Savol – javob o’tkazish

So’roq o’tkazish

So’roq o’tkazish

tartibi

Jinoyat ishini o’qib o’rganib chiqish
Guvohning ayblanuvchiga, jabrlanuvchiga munosabati
So’roq vaqtida beriladigan savollar
So’roq vaqtida kerak bo’lib qoladigan materiallarni, ashyoviy dalil bo’lgan hujjatlarni tayyorlash
So’roq qilish vaqtini va joyini belgilash

KO’RSATUVNING TASHKIL TOPISHIGA TA’SIR QILUVCHI OBYEKTIV VA SUBYEKTIV OMILLAR

Gumon qilinuvchi tomonidan o’z fikrini himoya qilinilishi

Ko’pchilik gumon qilinuvchilarning xayolparastligi

So’roq qilinuvchining o’z fikrini tuzish qobiliyati

Gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchini so’roq qilishdan oldin uning shaxsiga tegishli ma’lumotlar, qaysi tilde ko’rsatuv bera olishi aniqlanadi, so’ng so’roq qilinuvchining huquq va majburiyatlari tushuntiriladi.

Gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchini so’roq qilishdan oldin uning shaxsiga tegishli ma’lumotlar, qaysi tilde ko’rsatuv bera olishi aniqlanadi, so’ng so’roq qilinuvchining huquq va majburiyatlari tushuntiriladi.

Ayblanuvchi jinoyat ishini tergov qilish jarayonida asosiy protsessual shaxs hisoblanadi va uni so’roq qilishdan maqsad ish uchun haqqoniy va to’la ma’lumot olishdir.

YUZLASHTIRIB SO’ROQ QILISH TARTIBI

Tergov amaliyotida yuzlashtirish ilgari so’roq qilingan ikki shaxsni bir-biriga yuzlashtirib so’roq qilishdir.

Yuzlashtirib so’roq qilish tarkibi – yuzlashtirish ikki guvoh, ikki ayblanuvchi, jabrlanuvchi, guvoh va ayblanuvchilar bilan o’tkaziladi.

Yuzlashtirishning asosiy vazifasi – jabrlanuvchi, guvohlarning, gumon qilinuvchi va ayblanuvchilarning ko’rsatuvlaridagi jiddiy qarama-qarshiliklarni va boshqa kelishmovchilik vaziyatlarini bartaraf qilishdir.

Maktabgacha yoshdagi bo’lgan bolalar
Boshlang’ich sinfdagi o’quvchi bolalar
O’rta va yuqori sinf o’quvchilari, o’spirinlar
VOYAGA YETMAGAN SHAXSLARNI SO’ROQ QILISH

SO’ROQ NATIJALARINI PROTSESSUAL RASMIYLASHTIRISH

Jinoyat ishini tekshirish jarayonida to’plangan ma’lumotlar, ashyoviy dalillar o’tkazilgan tergov harakatlarining natijalari O’zbekiston Respublikasi protsessual qonuni asosida rasmiyalashtirilishi lozim.

So’roq bayonnomasi umumiy tergov harakatlarining bayonnomasi kabi kirish, asosiy va yakunlovchi qismlardan iboratdir. So’roq o’tkazilgan joyi, vaqti, qanday ish yuzasidan kimni so’roq qilganligi va boshqa ma’lumotlar bayonnomaning kirish qismida aks ettiriladi.

So’roq natijalarini protsessual rasmiylashtirish yuqorida ta’kidlangan tartibda va umumiy hollarda O’zbekiston Respublikasi protsessual qonuni asosida rasmiylashtirilishi lozim.

Qonunda quyidagicha so’roq qilish natijalarini rasmiylashtirish belgilab qo’yilgan:

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!