Sopol materiallarning qisqacha texnik xarakteristikasi

Moylovchi materiallar va ularning vazifasi. Ishqalanish yuzalarini moylashga xizmat qiluvchi materiallar moylovchi materiallar deyiladi. Moylar detallarning korroziya bardoshligini oshirish, yeyilishni kamaytirish va ekspluatatsion muddatini uzaytirish uchun xizmat etadi. Moylar suyuq, qattiq va aralashma bo‘ladi. Suyuq moylarga mineral, o‘simlik, hayvon moylari kiradi. Mashinasozlikda ko‘p foydalaniladigan moy mineral moylardir. Ular bilan bir qatorda sovun aralashtirilgan qattiq moylar (solidol, tavot,texnik vazelin) dan ham foydalaniladi. Aralashmali moylarda sovundan tashqari grafit, talk, slyudalar ham bo‘ladi. Moylarni tanlashda ishqalanuvchi detallar konstruksiyasiga, ish sharoitiga (nagruzka, temperatura, muhit), o‘zaro ishqalanuvchi materiallarga qaraladi. Moylarning asosiy xarakteristikaga qovushoqligi, alangalanish temperaturasi kiradi. Eng yuqori qovushoq moy mineral moyi bo‘lib, uning qovushoqligi 17–22 Pa dir. Sopol materiallar va buyumlar texnologiyasi. Sopol materiallar xom ashyosining hamma joyda mavjudligi, mustaxkamligi, jonzodlarga beziyonligi, bino va inshootlarning barcha joylarida ishlatish imkoniyati borligi, ularning 1000 yillar davomida qurilishning asosiy materiali bo‘lganini taqazo etgan. Ular fizik-mexanikaviy xossalari, shakli, ishlatish sohalari jixatidan hilma-hil bo‘lsada, texnologiya jarayonlari deyarli bir hil: soztuproqni qazib olish; maydalash (kukun); loy tayyorlash; qoliplash; quritish; pishirish va sovutish. Devorbop sopol materiallar. Odatda g‘isht zavodlari mahalliy soztuproq asosida g‘isht, sopol bloklar ishlab chiqaradi. O‘zbekiston Respublikasi g‘isht zavodlari 250´120´65 mm, 250´120´88 mm. va maxsus sexlar 250´250´50 mm. o‘lchamdagi g‘ishtlarni ishlab chiqaradi.
Sopol g‘isht GOST talablariga javob berib, 200,150,125,100 va 75 markalarda (KGS/sm2) ishlab chiqariladi. /ishtning suv shimuvchanligi kamida 8%, o‘rtacha zichligi 1700-1900 kg/m3, kamida 15 sikl sovuqqa chidamli bo‘lishi kerak. Arxitektura yodgorliklarini tiklashda g‘ishtga qo‘yilgan talab yanada yuqori bo‘lishi lozim. Unga fizik-mexanikaviy xossalari bo‘yicha talablardan tashqari, sifati, yuzasi, rangi, yoriqlar bo‘lmasligi va sh.k. talablarga ham javob berishi kerak. Bu o‘rinda Ko‘kterak g‘isht zavodida (Toshkent viloyati) amalga oshirilgan ishlar o‘rinlidir. Bu zavod GFR “Bauxaus” universiteti, Fulda restavratsiya ilmiy-texnik markazi va TAqI “qurilish materiallari” kafedrasi olimlari bilan xamkorlikda kaolin bilan boyitilgan (5% atrofida) soztuproq asosida yuqori sifatli, mustaxkam (Rsiq³75 KGS/sm2) bino va inshootlarni ta’mirlashda ishlatiladigan g‘isht ishlab chiqarmoqda Yuqori sifatli g‘ishtni qamashi g‘isht zavodi ham GFR investitsiyasi asosida 2001 yildan boshlab (yiliga 10 mln.dona) ishlab chiqara boshladi. Bu zavodlar g‘ishti O‘zbekitson Respublika bino va inshootlarni ta’mirlashda ishlatish maqsad qilib qo‘yilgan va bu tizimdan foydalanib “Osiyo” g‘ishtlari, terrakotalar, sirli va sirlanmagan, rangli va rang berilmagan sopol koshinlar, plitalar va toshlar ishlab chiqarish mumkin.