Sonli va o‘zgaruvchili ifodalar Reja

• Sonli va o‘zgaruvchili ifodalar
• Reja:
• Sonli ifodalar
• O‘zgaruvchili ifodalar
• Sonli tengliklar
• Sonli tengsizliklar
• Ifodalarni shakl almashtirish
• Sonli ifodalar

• Matematikada 5, 2+8, 2  3  5, 24 : 3  10, 24  2 3 14, 35,
• ifodalar deyiladi.

• 64 kabi yozuvlar sonli

• Ifodada ko‘rsatilgan har bir amalni ketma-ket bajarish natijasida hosil bo‘lgan son sonli ifodaning qiymati deyiladi.
• Ifodaning qiymatini topishda, avvalo, ikkinchi bosqich (ko‘paytirish va bo‘lish), so‘ngra birinchi bosqich (qo‘shish va ayirish ) amallari bajariladi. Agar ifodada qavslar uchrasa, eng
• avval qavs ichidagi ifodaning qiymati aytilgan qoida bo‘yicha topiladi. Misol uchun,
• 42 : 3 10 15 2  4 30: 4 ifodaning qiymatini hisoblaymiz.
• 1) 42:3-10=4 , 2) 15 2  4  34, 3) 4  34 136
• 4) 136-30=106 , 5) 136:4=34
• Demak, ifodaning qiymati 34 ga teng.
• Agar ifodada nolga bo‘lish uchrasa, bunday ifoda ma’noga ega emas deyiladi. Masalan,
• 3 2  5: 4  4 va 5  5: 2  3  6ifodalar ma’noga ega emas. Bundan tashqari 16 ifoda haqiqiy sonlar to‘plamida ma’noga ega emas.
• 2. O‘zgaruvchili ifodalar
• ta’rif. Harf va raqamlar bilan belgilangan sonlar ustida bajariladigan amallarni va bu amallar qanday tartibda bajarilishi ko‘rsatilgan ifoda o‘zgaruvchili ifoda yoki analitik ifoda
• deyiladi. Masalan, a, 2a+3, a2+b2, 2а  5, 1-cos2x, lg(x+2), x2+2x+1, (2x+3x):(x2+3x+1) va hokazolar o‘zgaruvchili ifodalardir.
• ta’rif. Faqat algebraik amallar va bu amallarni bajarish tartibi ko‘rsatilgan o‘zgaruvchili ifodaga algebraik ifoda deyiladi.
• Qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish, natural ko‘rsatkichli darajaga ko‘tarish va natural

• ko‘rsatkichli ildiz chiqarish algebraik amallar hisoblanadi. Masalan,

• a2+(1-a3)2, а2  1,  а + в : а  2ав  в,
• 2а2  3в2    а - в  lar algebraik ifodalarga misol bo‘ladi.
•