КАСБИЙ ТАЪЛИМ
мони
4
қабул қилиниб, давлатимиз раҳбари
томонидан касб-ҳунар таълими тизимининг
шаклан ва мазмунан мутлақо янги тармоғини
яратиш вазифаси қўйилганлиги ҳам мавзу
-
нинг ғоят долзарблигини белгилайди.
Бу эса биринчи навбатда, тараққий этган
давлатларнинг илғор тажрибалари асосида
ўрта бўғин кадрларида касбий кўникмаларни
шакллантириш омиллари, унинг интеграл
-
лашган методик таъминоти, умумкасбий, ког
-
нитив ва ижтимоий компетенциялар таркиби
-
га аниқлик киритиш заруратини туғдирган.
Эътироф этиш керакки, таълим бўйича
Халқаро комиссия томонидан ХХI аср – фан
техника тараққиёти даврида таълим олди
-
га тўртта устивор мақсад қўйилди: яшашни,
англашни, бажаришни ўрганиш ҳамда бирга
-
ликда яшаш, англаш ва бажаришни ўрганиш
5
.
Айни пайтда таълим соҳасидаги нуфузли
Халқаро экспертлар
6
томонидан таълим тар
-
бия жараёнига икки хил кўникмаларни уйғун
жорий этиш таклиф этилмоқда. Булар: “Hard
skills – (инглиз. “қаттиқ” малака) касбий мала
-
калар ҳамда “Soft skills” – (инглиз. “юмшоқ”,
“мослашувчан” малака) универсал компетен
-
циялар
7
.
“Hard skills” – малака даражасини аниқ-
лаш ва ўлчаш мумкин бўлган билимлар маж-
муи сифатида
(матнни компьютерда те риш
малакаси, автомобилни бошқариш кў никмаси,
инглиз тилида гапириш, математик билим,
компьютер дастурларидан фойдаланиш кў
-
никмаси)
, “soft skills” аниқ ва умумий ўлчов
бирлигига эга бўлмаган мос лашувчан, эгилув
-
чан малакалар (креативлик, жамоада ишлаш
кўникмаси, ҳиссий барқарорлик ва ҳ.к.) сифа
-
тида қайд этилмоқда.
“Hard skills” – “қаттиқ” малакага эга бў
-
лиш учун муайян касб бўйича аниқ билим за
-
рур бўлади ва бу кўникмаларнинг мавжудлиги
имтиҳон ўтказиш орқали аниқланади.
“Soft skills” – “юмшоқ” компетенциялар
(ижодкорлик, мулоқотга киришиши лаёқати,
жамоада ишлаш қобилияти, қатъиятлилик,
танқидий фикрлаш ва ҳок.)
эса кўп ҳолларда
инсон характери ва ҳаётий тажрибасига бево
-
сита боғлиқ бўлганлиги сабабли шахсий фа
-
зилат, хислат, қобилият ва кўникмалар маж-
муаси сифатида талқин этилади
8
.
“Soft skills” тушунчаси тадқиқот пред
-
мети (объекти) сифатида илмий муомалага
кириши илк марта 1959-1972 йилларда АҚШ
армияси шахсий таркибини тайёрлаш жараё
-
нидаги ислоҳотлар билан боғлиқ. Аскарлар
-
нинг шахсий ва жанговор компетенцияларини
шакллантириш бўйича тадқиқотларга раҳ
-
барлик қилган психолог, эҳтиёжлар назария
-
си муаллифи, мавзулар бўйича апперцептив
тестларни баҳолашнинг янги методикасини
ишлаб чиққан профессор Дэвид Макклэланд
АҚШ давлат департаменти хизматига ходим
-
ларни танлаш жараёнида илк марта “юмшоқ”
(soft) компетенциялар ва уларни баҳолаш ту
-
шунчасини қўллайди (9).
XXI асрга қадар таълим тизимида ёш-
ларга асосан “hard skills” – “қаттиқ” малака
да ра жасини беришга эътибор қаратиб келин-
ди. Яъни, муайян касбни пухта эгаллаш,
унинг сир-асрорларини тўлиқ ўзлаштириш –
шахснинг етук мутахассис эканлигини белги
-
ловчи асосий фактор сифатида қайд этилган.
XXI аср педагогикаси эса замонавий
дунё да бу хислатларнинг етарли эмаслиги, эн
-
диликда тафаккурни ривожлантириш, креатив
макон, муҳит, креатив шахс, креатив маҳсулот
яратишга бўлган эҳтиёж асосида иш тутиш
лозимлигини уқтирмоқда.
Халқаро экспертлар томонидан тақдим
этилаётган тадқиқотларда ўрта бўғин мута
-
хассисларининг меҳнат бозоридаги рақобат
-
бардошлиги ва креатив компетентлилигини
ошириш, профессионал таълим жараёнини
4 http://lex.uz/docs/4500926. (Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий
базаси, 06.09.2019 й., 06/19/5812/3699-сон).
5 Образование: сокрытое сокровище доклад Международной комиссии
по образованию для ХХI века, представленный ЮНЕСКО. Автор: Jacques
Delors. Совместное авторство: International Commission on Education for the
Twenty-first Century.
6 Михаэль Альбрехт – глава подразделения рекрутмента BMW Group.
Х.Вагнер – декан факультета Studium Generale Мюнхенской высшей школы
прикладных наук. Б.Бартковяк – (Bettina Bartkowiak) – эксперт по вопросам
рекрутинга и кадровой политики. M.И.Биндюк – директор платформы
Expert. В.Остринский, С.Толкачева программа Executive МВА Евразийская
школа менеджмента (EMAS).
7 «Что такое hard и soft skills?», О.Биккулова, специалист Центра "Гумани
-
тарные технологии". https://proforientator.ru/. ИВК. https://www.mental-skills.
ru/synopses/soft-skills-i-nard-skills-v-chem-raznitsa.html.
8 В.Шипилов – предприниматель, бизнес-тренер, основатель «SBA
University». Э.Максудова. Soft skills для IT. Что важнее: знать Java или уметь
договариваться?. vc.ru (1.06.2018).
9
2020 №1, Kasb-hunar ta’limi
Do'stlaringiz bilan baham: |