Солиқ ҳисобининг объекти ва предмети

N	Хo’jalik operatsiyasining mazmuni	Summa, ming so’m
Schyotlar korrespondensiyasi
debet	kredit
1	Хaridor tomonidan avtomobilning qaytarilishi aks ettirilgan	12 000 6 576	9040 4010 2810	4010 5110 9110
2	9040 schyotining yopilishi	12 000	9010	9040
3	QQSni tuzatish aks ettirilgan	3 096	6410 4010	4010 5110
4	Aksizni tuzatish aks ettirilgan	3 480	6410 4010	4010 5110

QQS va aksiz solig’i bo’yicha soliq solinadigan bazani tuzatish summasiga qo’shimcha hisobvaraq-faktura tuzilib, u xaridor tomonidan tasdiqlanishi lozim.

MISOL. Korxona o’zi ishlab chiqargan mahsulot birligi - aksizli tovarni realizatsiya qildi (aksiz stavkasi 29%). Nosozlik aniqlanganligi bois, 22 martda xaridor tovarni ishlab chiqaruvchiga qaytardi.
Хaridor tomonidan mahsulot qaytarilganda ta’minotchi qo’shimcha (manfiy) hisobvaraq-fakturani rasmiylashtiradi:


"____" __________dagi ___-son tovar-jo’natish
hujjatiga 2013 yil 22 martdagi 111-son
HISOBVARAQ-FAKТURA
(2013 yil 3 martdagi 72-son hisobvaraq-fakturaga qo’shimcha)

Тovarlar (ishlar, xizmatlar) nomi	O’lchov bir- ligi	Miq- dori	Narxi		Yetkazib berish qiymati		Aksiz solig’i					QQS					Yetkazib berishning QQS hisobga kiritilgan qiymati
							ctav- kasi		summasi		ctav- kasi			summasi
1	2	3	4		5		6		7		8			9		10
Mahsulot nomi	dona	-1	12 000 000		-12 000 000		29%		-3 480 000		20%			-3 096 000		-18 576 000
Jami qaytarishga:	O’n sakkiz million besh yuz yetmish olti ming so’m							-3 480 000					-3 096 000		-18 576 000

Kafolat muddati belgilangan tovarlar bo’yicha soliq solinadigan baza kafolat muddati doirasida tuzatiladi.

Aksiz solig’i bo’yicha soliq solinadigan bazani tuzatish yuqorida qayd etilgan holatlar yuz bergan soliq davrida amalga oshiriladi.
Byudjetga to’lanadigan aksiz solig’i summasi chegirma (hisob) summasiga kamaytiriladi. Aksiz to’lanadigan tovarlarni xarid qilishda yoki ularni bojxona hududiga import qilishda, mazkur tovarlardan keyinchalik aksiz to’lanadigan tovarlarni ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida foydalanilgan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi hududida to’langan aksiz solig’i summasi chegirib qolinadi (soliq hisoboti formalarida "Aksiz solig’i bo’yicha hisobga qabul qilish" atamasi qo’llaniladi).
Aksizli tovar (xom ashyo)ni yetkazib beruvchilar hisobvaraq-fakturada mazkur tovar (xom ashyo) bo’yicha aksiz solig’i summasini ajratib ko’rsatishlari lozim. Хarid qilinadigan aksizli tovar (xom ashyo) bo’yicha aksiz solig’i summasi hisobvaraq-fakturada ajratib ko’rsatilmagan taqdirda, u chegirib qolinmaydi.
Chegirma hisobvaraq-fakturada yoki BYuDda ko’rsatilgan, soliq davrida realizatsiya qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning hajmiga to’g’ri keladigan aksizli tovar (xom ashyo) hajmidan kelib chiqqan holda belgilangan aksiz solig’i summasiga nisbatan amalga oshiriladi.
MISOL. Korxona - aksiz to’lanadigan mahsulotni ishlab chiqaruvchi hisobot davrida 3 120 ming so’mga xom ashyo xarid qildi, shu jumladan aksiz solig’i - 600 ming so’m, QQS - 520 ming so’mni tashkil qildi. Butun xom ashyodan aksiz to’lanadigan mahsulotni ishlab chiqarishda foydalanildi. Soliq davrida 2 880 ming so’mga tayyor mahsulot turkumi realizatsiya qilindi, shu jumladan aksiz solig’i - 400 ming so’m, QQS - 480 ming so’mni tashkil qildi. Mazkur turkumni ishlab chiqarish uchun xarid qilingan xom ashyoning 40%idan foydalanildi.
Soliq davrida korxona xarid qilingan xom ashyoning faqat 40%i bo’yicha, ya’ni faqat realizatsiya qilingan mahsulotni ishlab chiqarishda foydalanilgan xom ashyo bo’yicha aksiz solig’i summasini chegirib qolishi mumkin. Aksiz solig’i bo’yicha chegirma 240 ming so’mni (600 x 40%) tashkil qiladi. Soliq davrida 160 ming so’m (400 - 240) byudjetga to’lanishi lozim.
Daval aksizli xom ashyo va materiallar egasi tomonidan aksiz solig’i to’langanligi tasdiqlangan taqdirda, daval aksizli xom ashyo va materiallardan tayyorlangan aksiz to’lanadigan tovarlarni berishda ham soliq chegirmasi qo’llaniladi. Qayta ishlash korxonalariga nisbatan chegirma buyurtmachining xom ashyo va materiallar yetkazib beruvchiga to’langan aksiz solig’i ajratib ko’rsatilgan hisobvaraq-fakturasi asosida qo’llaniladi (qayd etib o’tilganidek, aksizli materiallarning daval asosda qayta ishlashga berilishi aksiz solig’i solinadigan oborotga kiritiladi).
Aksiz solig’ining stavkalari mutlaq summada (qat’iy) belgilangan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq solinadigan baza aksiz to’lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmi asosida aniqlanadi.
Aksiz solig’i byudjetga oyning aksiz to’lanadigan tovar realizatsiya qilingan o’n kunligi tugagandan keyin uch kundan kechiktirmay o’tkazilishi lozim. Soliq to’lovchi aksiz solig’i bo’yicha hisob-kitoblarni soliq organiga har oyda hisobot oyidan keyingi oyning 20-kunigacha takdim etadi.
Aksiz to’lanadigan import tovarlar uchun bojxona haqidagi qonun hujatlariga asosan belgilangan boj qiymati soliq solish ob’ekti hisoblanadi. Aksiz to’lanadigan import tovarlar uchun aksiz solig’i bojxonada rasmiylashtirilgunga kadar yoki rasmiylashtirish paytida to’lanadi.
Aksiz solig’i buxgalteriya hisobida 6413 «Aksiz solig’ining byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzdorligi» schyotida aks ettiriladi.
Sotilgan mahsulotlarga to’g’ri keladigan aksiz solig’i summasiga buxgalteriyadv quyidagi buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi.
Debet 9010 «Тayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar» - 200000 so’m.
Kredit 6410 «Aksiz solig’i» -200000 so’m.
Belgilangan muddatda, aksiz solig’i summasini korxonalar to’lov topshiriqnomasiga asosan byudjetga o’tkazadilar va bu Buxgalteriya hisobida ko’yidagicha aks ettiriladi:
Debet 6410 «Aksiz solig’i» - 200000 so’m.
Kredit 5110 «Hisob-kitob schyoti» - 200000 so’m.
Korxonalar aksiz solig’ining o’z vaktida o’tkazmasalar, qonun asosida tegishli moliyaviy jarima to’laydilar va mansabdor shaxslarga nisbatan qonuniy choralar ko’riladi.
Sotilgan mahsulot qiymatiga:
Debit 5110-«Hisob-kitob schyoti»
Kredit 9010-«Тayyor mahsulotni sotishdan olingan daromad»
Aksiz solig’i qiymatiga :
Debet 9010-«Тayyor mahsulotni sotishdan olingan daromad»
Kredit 6410-«Byudjet to’lovlari bo’yicha qarzdorlik»
Aksiz solig’i byudjetga o’tkazilganda:
Debet 6410-«Byudjet to’lovlari bo’yicha qarzdolik»