Солиқ имтиёзлари ва преференциялари тўғрисида

сони	суммаси
1	Қўшилган қиймат солиғи	4 572	14 989,5	7 617,5	6 268,5	126,2	15,1	296,2	666,0
2	Фойда солиғи	1 287	1 700,4	490,2	500,6	171,5	0,0	498,9	39,1
3	Ягона солиқ тўлови	13 785	1 325,7	108,2	981,9	219,6	1,2	9,2	5,5
4	Ер солиғи	2 496	1 154,0	1 051,9	65,2	7,5	19,5	9,4	0,6
5	Мулк солиғи	1 495	897,3	736,2	138,6	14,7	0,0	7,7	0,1
6	Сув ресурсларидан фой-лик учун солиқ	103	798,0	797,2	0,4	0,0	0,0	0,4	0,0
7	Мажбурий ажратма	1 098	792,6	7,4	646,3	16,1	2,1	106,8	14,0
8	Ягона ижтимоий тўлов	33 992	495,8	300,7	38,6	16,6	0,0	47,9	92,1
9	ЖШларнинг даромад солиғи	26 425	393,1	368,8	21,8	0,6	0,0	0,9	1,0
10	Дивиденд	180	131,6	60,0	59,5	7,4	0,0	0,0	4,8
11	Ягона ер солиғи	6 157	29,6	8,9	13,3	0,6	0,0	6,6	0,2
Жами		61 178	22 707,5	11 547,0	8 734,7	580,8	38,1	983,7	823,3

• Ҳудудлар кесимида 2018 йил давомида қўлланилган
• солиқ имтиёзлари тўғрисида
• МАЪЛУМОТ

• млрд.сўм

№	Ҳудуд номи	Жами имтиёздан фойдаланган		Шундан
				Солиқ кодексига асосан	Президент қарорига асосан	Президент Фармонига асосан	Президент фармойишига асосан	Вазирлар Маҳкамаси қарорига асосан	Алоҳида қарорларга асосан
		сони	суммаси
1	Қорақалпоғистон Рес.	4 254	890,6	241,9	50,1	5,6	0,0	581,6	11,5
2	Андижон вилояти	4 673	4 341,4	399,1	3 923,5	6,8	0,0	3,5	8,4
3	Бухоро вилояти	4 365	644,9	319,4	289,8	17,1	0,1	7,2	11,3
4	Жиззах вилояти	4 647	201,9	100,4	43,3	28,6	0,5	20,2	8,8
5	Қашқадарё вилояти	5 456	953,1	613,6	273,0	6,6	0,0	37,7	22,3
6	Навоий вилояти	2 296	1 029,2	910,3	77,0	32,4	0,0	5,5	3,9
7	Наманган вилояти	3 867	407,6	184,9	167,1	43,5	0,9	3,1	8,0
8	Самарқанд вилояти	3 404	1 254,7	611,3	382,0	68,6	0,1	167,4	25,2
9	Сурхондарё вилояти	3 304	270,4	192,5	48,6	4,0	0,0	5,3	19,9
10	Сирдарё вилояти	1 545	173,0	73,6	48,3	22,7	0,0	23,7	4,7
11	Тошкент вилояти	4 426	2 877,2	1 495,5	920,2	57,8	1,2	10,7	391,8
12	Фарғона вилояти	4 654	703,2	454,1	163,1	29,5	18,9	28,9	8,8
13	Хоразм вилояти	4 430	765,4	129,4	614,4	5,8	0,1	6,5	9,1
14	Тошкент шахри	9 857	8 195,0	5 821,0	1 734,1	251,8	16,2	82,2	289,5
Жами		61 178	22 707,5	11 547,0	8 734,7	580,8	38,1	983,7	823,3

• Иқтисодиётнинг етакчи тармоқларида таркибий ўзгаришларни амалга ошириш ва бу соҳаларни диверсификация қилишда солиқ имтиёзлари ижобий таъсир кўрсатмоқда.
• Саноати ривожланган мамлакатларда солиқ имтиёзлардан асосан ишлаб чиқариш жараёнини бошқаришда, инвестициялар, илмий-тадқиқот ва тажриба конструкторлик ишларини рағбатлантириш ва тартибга солишда кенг фойдаланилади.
• Мамлакатимизда юритилаётган солиқ сиёсатида солиқ имтиёзлари асосан инвестицион фаолиятни рағбатлантиришга, ишлаб чиқаришни янги техник ва технологик асбоб-ускуналар билан қайта модернизация қилиш ҳисобига корхоналар молиявий фаолиятини фаоллаштириш, мамлакатимиз экспорт салоҳиятини кўпайтиришга қаратилган.
• Солиқ имтиёзларидан фойдаланиш ҳисобига ҳўжалик субъектлари ихтиёрида ҳар йили ўртача ЯИМнинг 5-8 фоизи ҳажмидаги маблағлар қолмоқда.

• Солиқ имтиёзларининг иқтисодиётга таъсири

• Давлат солиқлар ёрдамида корхоналар ва тадбиркорлар фойдаси, аҳоли даромадларининг бир қисмини қайта тақсимлайди, бунда олинган солиқ ишлаб чиқаришга ва ижтимоий тармоқларга кўмаклашувчи соҳаларни, яъни инфраструктурани ривожлантиришга, харажатлар узоқ муддат ўтганидан кейин қопланадиган маблағ ва йирик маблағлар талаб қиладиган тармоқларни инвестициялашга йўналтирилади.
• Республикамизда амалга оширилаётган солиқ сиёсати авваламбор солиқ юкини камайтириш, солиқларнинг рағбатлантирувчи ролини янада ошириш, солиқ маъмурчилигини янада соддалаштиришга қаратилган бўлиб, пировардида тадбиркорлик субъектларининг реал даромадларини ошириш, уларнинг ишлаб чиқариш салоҳиятини кенгайтириш ва рағбатлантиришга ижобий таъсир кўрсатиб келмоқда.

• Солиқ имтиёзларининг моҳияти

Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексида назарда тутилган имтиёзлар

• юридик шахсалардан олинадиган фойда солиғи бўйича имтиёзлар - 158-моддасида;
• жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи бўйича имтиёзлар - 179-180-моддаларда;
• қўшилган қиймат солиғи бўйича имтиёзлар – 208-217-моддаларда;
• сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ имтиёзлари - 261-моддасида;
• мол-мулк солиғи бўйича имтиёзлар – 269-моддасида;
• ер солиғи бўйича имтиёзлар – 282-моддасида;
• ягона солиқ тўлови бўйича имтиёзлар - 358-моддасида белгилаб қўйилган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 27 июндаги “Солиқ ва божхона имтиёзлари берилишини янада тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5755-сонли Фармони билан қуйидаги солиқ имтиёзларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди

• Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар ягона ер солиғи тўловчиси бўлиб, ихтиёрий равишда қўшилган қиймат солиғини тўлашга ўтишлари белгилаб қўйилди

• Бунинг учун фермер хўжаликлари ўзи жойлашган ҳудудий давлат солиқ хизмати органига ариза билан мурожаат этиши лозим ва шу аризага асосан солиқ органлари томонидан уларга қўшилган қиймат солиғи тўловчиси сифатида гувоҳнома тақдим этилади. Гувоҳномага эга бўлган фермер хўжаликлари кейинги ойнинг 1 санасидан бошлаб қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланади ва ўтиш санасида мавжуд бўлган товар моддий бойликлари қолдиқлари бўйича қўшилган қиймат солиғи суммасини ҳисобга олиш (зачет қилиш) ҳуқуқига эга бўлади.

• Жорий йил давомида хизматларни реализация қилишдан олган тушуми 100 миллион сўмдан ошган, бироқ бир миллиард сўмдан кўп бўлмаган телекоммуникациялар операторлари ва (ёки) провайдерларига воситачилик хизматларини кўрсатувчи якка тартибдаги тадбиркорлар хизмат ҳақи суммасидан 25 фоиз ставкада ягона солиқ тўловини тўлаш белгилаб қўйилди.

• Масалан, бугунги кунда якка тартибдаги тадбиркор томонидан 150 млн.сўм миқдорида уяли алоқа телефонлари учун пул маблағлари олиб, шундан 3,7 млн.сўм ёки 2,5 фоизли устама ҳақи олган ҳолатда 4 фоиз миқдорида 6,0 млн.сўм (150х4/100) ягона солиқ тўлови тўлаб келаётган эди. Натижада якка тартибдаги тадбиркор ўз фаолиятида 2,3 млн.сўм зарар кўрмоқда эди.
• Эндиликда мазкур фармонга кўра, кўрсатилган хизмат учун олинган ҳақ суммаси 3,7 млн.сўмдан 25 фоиз миқдорида 937,5 минг сўм ягона солиқ тўлови ҳисобланади ва натижада 2,8 млн.сўм миқдоридаги маблағ якка тартибдаги тадбиркор ихтиёрида қолдирилади.

• Товарларни сотишдан тушумнинг миқдоридан қатъий назар бензин, дизель ёқилғиси ва газ ёқилғи қуйиш станциялари орқали охирги истеъмолчиларига сотадиган юридик шахслар қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланиши белгилаб қўйилди.

• Республикамизда 1762 та бензин, дизель ёқилғи қуйиш станциялари мавжуд бўлиб, шундан 944 таси ёки 54 фоизи қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланади. Ушбу маҳсулотларга нархлар бир хил ўрнатилганига қарамасдан, ушбу соҳа корхоналари учун тенг рақобат муҳити яратилмай қолинмоқда.
• Энди савол туғилади, нима сабабдан нарх бир хил ўрнатилган бўлиб, ҳар хил солиқ солиш тартиби бўлиши керак деган.
• Худди шундай, 1217 та газ ёқилғи қуйиш станциялари мавжуд бўлиб, шундан 793 таси ёки 65 фоизи қўшилган қиймат солиғи тўловчилари сифатида фаолият кўрсатмоқда. Истеъмолчиларга газ қуйиш шаҳобчалари орқали реализация қилинадиган газнинг сотув нархи эркин нарх асосида шаклланади ва бу ўз ўзидан қўшилган қиймат солиғи тўловчиси бўлмаган корхоналарнинг даромадларини ошишига олиб келади ва эркин рақобат муҳитига салбий таъсир кўрсатади.

• Товарларни импорт қилувчи тадбиркорлик субъектлари, товарларни (ишларни, хизматларни) сотишдан тушум миқдоридан қатъий назар, қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланадилар.
• Бунда товарларни биринчи марта импорт қилувчи хўжалик субъектлари импорт шартномаси тузилган ойдан кейинги ойнинг 1 санасидан бошлаб қўшилган қиймат солиғи тўловчиси сифатида ҳисобга туриши шарт.

• Барча ипортёр хўжалик юритувчи субъектларни бир хилда қўшилган қиймат солиғи тўлашга ўтказилиши ўз ўзидан савдо ва ишлаб чиқариш соҳасида фаолият кўрсатувчи субъектларга бир хил солиқ режимида бўлишини таъминлайди ҳамда уларнинг ўзаро нархлари бирхиллашига олиб келади.
• Шу ўринда шуни ҳам такидлаб ўтиш жоизки, божхона расмийлаштируви жараёнида тўланган қўшилган қиймат солиғи кейинчалик ички бозорда реализация қилинган товарлар бўйича бюджетга тўланиши лозим бўлган ҚҚС суммасини аниқлашда ҳисобга олиниши солиқларни фақатгина янги қўшилган қийматдан тўланишини таъминлаган ҳолда тадбиркорлик субъектларининг айланма маблағларини тежалишига сабаб бўлади ва товарлар нархини барқарорлаштиради.
• Солиқ тўловчилар томонидан 2019 йил май ойи якуни бўйича 629 та импортёр корхоналар томонидан 222,6 млрд.сўм манфий ҳисобот тақдим этилган, яъни ушбу корхоналар томонидан божхона расмийлаштируви жараёнида бюджетга тўланган 341,6 млрд.сўм ҚҚСнинг реализация қилинган товарлар бўйича ҳисобланган ҚҚС суммасидан ортиқ бўлганлиги сабабли бюджетга тўлаш учун солиқ ҳисобланмасдан, аксинча камайтиришга ҳисобланган.
• Товарлар импорти билан шуғулланувчи хўжалик субъектлари ўзи жойлашган ҳудудий давлат солиқ хизмати органига ариза тақдим этган ҳолда қўшилган қиймат солиғи тўловчиси сифатида рўйхатдан ўтказилади ва гувоҳнома тақдим этилади.

• ёғоч материаллари

• соя данаги

• шакар хом ашёси

• кунгабоқар уруғлари

• мойли хом ашё

• кунжут уруғлари

• бутловчи буюмлар

• материаллар ва технологик асбоб-ускуналар

• кўмир

• асбест

• ёғоч ва ундан тайёрланган буюмлар

• Углеводород хомашёси

• қишлоқ хўжалиги техникаси

• автотранспорт воситалари

• Импорт товарларга нисбатан имтиёзларни бекор қилишдан асосий мақсад бугунги кунда ушбу маҳсулотларга божхона тўловларидан солиқ имтиёзлари берилган бўлсада, аммо ушбу маҳсулотлар ички бозорда сотилганда қўшилган қиймат солиғи билан сотилиши белгиланган. Натижада нима сабабдан имтиёз берилмоқда ва нима сабабдан яна солиқ ундирилмоқда деган савол туғилади.
• Импорт товарларни божхона тўловларидан озод қилиш каби солиқ имтиёзлари бекор қилиниши ички ишлаб чиқарувчиларни қўллаб қувватлаган ҳолда эркин рақобат муҳитини яхшилайди.
• Нимага дейсизми, амалдаги ҳолатда ички ишлаб чиқарувчиларнинг ялпи тушуми 1 млрд.сўмдан ортиқни ташкил қилганлиги сабабли ишлаб чиқарилган товарларни (хом-ашёни) қўшилган қиймат солиғи билан сотишга мажбур бўлмоқда, айнан шунга ўхшаш товарни (хом-ашёни) чет элдан импорт қилиниши божхона тўловларидан озод қилинганлиги ўз ўзидан маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг нарх бўйича рақобатига салбий таъсир кўрсатмоқда.
• Бундан ташқари амалдаги ҳолатда импорт қилинишида божхона тўловларидан шу жумладан қўшилган қиймат солиғидан озод қилинган товарларни ички бозорда реализация қилиниши қўшилган қиймат солиғига тортилади. Бу ҳам ўз ўзидан божхона имтиёзлари берилишининг мазмунини йўқотади ва ягона солиқ тўловини тўловчилари ва қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ўртасидаги эркин рақобат муҳитига салбий таъсир кўрсатган ҳолда икки-уч хил нарх шаклланишига яъни, ягона солиқ тўлови тўловчиси ҚҚСсиз ва ялпи тушуми 1 млрд.сўмдан ошган солиқ тўловчилар эса (6, 20 фоиз) ҚҚС билан қимматроқ нархлар шаклланишига сабаб бўлмоқда.

• Юридик шахслар тижорат банкларига жойлаштирган маблағларидан фоиз кўринишида олинган даромади бўйича фойда солиғи тўлаш тартиби жорий этилмоқда.

• Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг 24.12.2018 йилдаги ЎРҚ-508-сонли қонуни билан Солиқ кодексининг 156-моддаси 2-қисмига ўзгартириш киритилиб, давлат мақсадли жамғармаларининг ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг ёки Вазирлар Маҳкамасининг қарорига кўра ташкил қилинадиган бюджетдан ташқари жамғармаларнинг вақтинча бўш маблағларини молия бозорларида жойлаштиришдан фоизлар тарзида олинадиган даромадларини солиқ солишдан озод қилиш бўйича имтиёз 2019 йил 1 апрелдан бекор қилинди.
• Шу билан бирга, ушбу жамғармаларни ташкил этиш тўғрисидаги айрим қарорларда бундай даромадларга солиқ солинмаслиги белгилаб қўйилган эди.
• Мисол учун, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 15.06.2017 йилдаги “Мажбурий ижро бюросини ривожлантириш жамғармаси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги ПҚ-3060-сонли қарорининг 2-иловасига мувофиқ тасдиқланган Низомнинг
• 24-бандига асосан Жамғарманинг вақтинча бўш маблағларини тижорат банкларида жойлаштиришдан фоизлар тарзида олинадиган даромадларига солиқ солинмаслиги белгиланган.
• Барча солиқ тўловчилар учун солиқ юкини бир хиллаштириш ҳамда якка тартибдаги хусусиятга эга бўлган имтиёзларни чеклаш мақсадида, мазкур Фармонга асосан 2019 йил 1 октябрдан бошлаб, барча юридик шахсларнинг тижорат банкларида маблағларни жойлаштиришдан олинган фоизли даромадларидан тўлов манбаида, яъни тижорат банкида 5 фоиз ставкада (норезидентлардан 10 фоиз) солиқ ушлаб қолинадиган бўлди.

• Ўзи ишлаб чиқарган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига ва Ўзбекистон Республикасида ишлаб чиқарилган озиқ-овқат маҳсулотларига нисбатан белгиланган қўшилган қиймат солиғи бўйича имтиёзлар бекор қилинади

• Ушбу солиқ имтиёзларининг бекор қилинишидан асосий мақсад ягона ер солиғи тўловчиларини қўшилган қйимат солиғига ўтказилиши билан узвуй боғлиқ бўлиб қўшилган қиймат солиғи занжирининг узлуксизлигини таъминлайди.
• Ўзингиз ўйлаб кўринг ягона ер солиғи тўловчилари қўшилган қиймат солиғи тўловчиси бўлса-ю улар томонидан етиштирилган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари қўшилган қиймат солиғидан озод этилса, кўзланган мақсад яъни қўшилган қиймат солиғининг занжиридаги узулишни бартараф этилишига эришилмайди.
• Шунингдек, озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар томонидан экспорт қилинаётган маҳсулотлар таннархини камайишига олиб келади.
• Шу билан бирга, вақтинчалик қуйидаги маҳсулотлар нархи ошиши кузатилиши мумкин:
•  гўшт маҳсулотлари: 1 кг учун 45 минг сўмдан 48 минг сўмга (+6,6%, ишлаб чиқарувчилар рентабеллиги 18% дан 25%гача ошиши билан бир қаторда);
•  гуруч: 1 кг учун 7 минг сўмдан 7,7 минг сўмга (+10%, 39% миқдоридаги фойда нормасини сақлаб қолган ҳолда);
•  картошка: 1 кг учун 3 минг сўмдан 3,3 минг сўмга (+10%, ишлаб чиқарувчилар рентабеллиги 16% дан 19%гача ошиши билан бир қаторда).
• Бироқ, экспорт қилинадиган ушбу маҳсулотлар рентабеллик даражаси ошади ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи фермерлар даромади ошишига имконияти яратилади.

• ИМТИЁЗ

• 2019 йил 9 ойида пул айланмаси (тушуми) 1 миллиард сўмдан ортиқ бўлган ёки 50 гектардан ортиқ қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер майдонларига эга бўлган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи хўжалик субъектлари қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланадилар ва белгиланган тартибда қўшилган қиймат солиғи тўловчиси сифатида рўйхатдан ўтишлари шарт.
• Шунингдек, Пахта хом ашёсини ишлаб чиқарувчи хўжалик субъектлари 2019 йил ҳосилидан бошлаб қўшилган қиймат солиғини тўлашга ўтишлари белгилаб қўйилди.
• Бунда уларга 2018 йилнинг 1 октябридан илгари бўлмаган вақтда ҳақиқатда олинган ва пахта хом ашёсини етиштириш учун ишлатилган товарлар (иш, хизматлар) учун тўланган қўшилган қиймат солиғи суммасини ҳисобга олиш ҳуқуқи берилади.

• Ҳаммамизга маълумки солиқ даври мобайнида 1 миллиард сўм ялпи тушумга эга бўлган ягона солиқ тўлови тўловчилари умумбелгиланган солиқларни тўлаш тартибига ўтиши белгиланган, яъни солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибини қўллаш учун ялпи тушумнинг чегаравий миқдор 1 миллиард сўмгача белгиланган.
• Шунга кўра, 1 млрд.сўмдан ортиқ пул айланмасига, яъни маҳсулот сотишдан олинган соф тушумга эга бўлган, шунингдек 50 гектардан ортиқ қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер майдони мавжуд ягона ер солиғи тўловчилари солиқ солиш мақсадларида маълум бир даражада йирик корхона ҳисобланади ва бевосита йирик бизнес корхоналари (қўшилган қиймат солиғи тўловчилари) билан кооперацияга киришади.
• Ушбу корхоналар қўшилган қиймат солиғи тўловчиси бўлиши қўшилган қиймат солиғи занжирининг узлуксизлиги таъминлайди.
• Ягона ер солиғи тўловчилари ҚҚС тўлашга ўтилган санада белгиланган тартибда товар моддий бойликлар қолдиқлари бўйича инвентаризация ўтказишлари ва ушбу инвентаризация натижалари юзасидан тузилган актни 5 кундан кечиктирмай солиқ органларига тақдим этишлари лозим.
• Бунда, пахта хом ашёсини етиштириш учун сарфланган (2018 йил 1 октябрдан кейинги даврда) материал харажатлар таркибидаги ҚҚСни аниқлаши лозим бўлади. Бюджетга тўланадиган ҚҚСни ҳисоблаб чиқаришда товар моддий бойликлар қолдиқлари бўйича ҚҚС суммасини ҳисобга олиш учун инвентаризация акти асос бўлади.

• Пахта хомашёсини ишлаб чиқарувчилар 2019 йил ҳосилидан бошлаб ҚҚСни тўлашга ўтадилар.
• Бунда, уларга 2018 йилнинг 1 октябридан илгари бўлмаган вақт ичида ҳақиқатда олинган ва пахта хомашёсини етиштириш учун ишлатилган товарлар (иш, хизматлар) учун тўланган ҚҚС суммасини ҳисобга олиш ҳуқуқи берилади.

• Жисмоний шахсларнинг Ўзбекистон Республикаси ҳудудида суғурта фаолиятини амалга оширишга лицензияси бўлган юридик шахсларга ҳаётини узоқ муддатли суғурталаш (барча тоифадаги ҳаёт суғуртаси соҳаси) бўйича суғурта шартномасининг ҳар бир амалдаги йили учун суғурта мукофотини тўлашга йўналтириладиган иш ҳақи ва бошқа даромадлари солиққа тортилмайди. Бунда суғурталанган шахснинг ҳаёти учун суғурта тўловлари шартнома бўйича суғурта муддати бошланган кундан бошлаб камида ўн икки ойдан кейин амалга оширилиши шарт.
• Узоқ муддатли ҳаётни суғурталаш шартномаси муддатидан олдин бекор қилинган ва суғурталовчи томонидан суғурталанган шахсга суғурта мукофоти қисман ёки тўла қайтарилган тақдирда, қайтарилган суғурта мукофотининг суммаси жисмоний шахснинг солиққа тортиладиган жами даромадига киритилади. Бунда тўлов манбаидан жисмоний шахсларнинг даромад солиғини ушлаб қолиш ва бюджетга ўтказиб бериш мажбурияти суғурталовчига юклатилади.

• Даромад солиғи бўйича имтиёз сақлаб қолинган, лекин суғурта тўловлари шартнома бўйича суғурта муддати бошланган кундан бошлаб камида 12 ойдан кейин амалга ошириладиган маблағларга даромад солиғи солинмаслиги белгиланди.
• Мазкур имтиёзнинг самарадорлиги ва хориж тажрибаси ўрганилганда, ҳаётни узоқ муддатга суғурталашда Россия Федерацияси ва Швейцарияда, суғуртага йўналтирилган маблағларни солиқдан озод қилинишида, бир йиллик чегаравий миқдор белгиланган.
• Бизда ҳолат шуни кўрсатдики, суғурта компаниялари томонидан ҳаётни узоқ муддатли суғурта қилиш бўйича суғурта мукофотлари тўлови йўналтирилган маблағларнинг 97 фоизи кейинги ойдан бошлаб қайтариб берилмоқда.
• Эндиликда, суғурталаш шартномаси муддатидан олдин бекор қилинганда ва суғурта мукофоти белгиланган муддатдан олдин суғурталанган шахсга қисман ёки тўла қайтарилганда суғурталовчи, яъни суғурта компанияси томонидан тўлов манбаида жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ушлаб қолиниши ва бюджетга ўтказиб берилиши лозим.

• ХАЁТ СУҒУРТАСИ