Sog’liqni saqlash vazirligi ogohlantiradi

 

32 

CHORSHANBA 

Kemtiklar 

Komplekslar 

Kompleks

 atamasi amaliy psixologiyada juda tez-tez qo’llaniladi. Unga juda turli 

xil ta’riflar berilgan. Men sizga eng sodda izohni berishga harakat qilib ko’raman. 

Kompleks  –  bu  sizning  fe’l-atvoringiz,  xatti-harakatlaringiz,  ichki  tuyg’ularingiz 

yoki  tashqi  ko’rinishingizda  sizni  qoniqtirmaydigan,  tashvishga  soladigan  va  sizni 

cheklaydigan jihatlar. 

Albatta, bu mukammal ta’rif emas, ammo bayon davomida siz kompleks deganda 

nimani nazarda tutilishi haqida yetarlciha aniq tushunchaga ega bo’lasiz. 

Barchamiz  qandaydir  kamchiliklarga  egamiz  –  hech  kim  nuqsonlardan  holi  qilib 

yaratilmagan. Kimdir jismoniy kuch bilan taqdirlangan bo’lsa, kimdir o’tkir zehn bilan 

mukofotlangan.  Aslida,  biz  avvaldan  bir  fazilatga  boy,  boshqasidan  benasib  qilib 

yaratilmaymiz.  Yangi  tug’ilgan  chaqaloqqa  istalgan  fazilatni  rivojlantirish  imkoni 

berilgan bo’ladi. 

Ammo  ota-ona  tarbiyasi,  atrofdagilar  munosabati  va  bolaning  o’z  xohish-

istaklariga  qarab  unda  ba’zi  xislatlar  kuchliroq  rivojlanib,  boshqalari  e’tiborsiz  qolib 

ketadi. 

Misol uchun, farzandini yoshlikdan badantarbiya va sportga qiziqtirib katta qilgan 

ota-ona  farzandida  intellektual  qobiliyatlar  o’sishi  haqida  unchalik  qayg’urmaydi.  Va 

aksincha,  farzandini  bilim  olishga  yo’naltirgan  ota-ona  undan  jismoniy  faollikni  talab 

qilmaydi. 

Ammo  yuqoridagilar  jismoniy  va  aqliy  qobiliyatlarning  rivojlanishiga  misollar, 

xolos. Psixologik komplekslar ildizi ancha chuqur ketadi va ular uzoq muddat davomida 

shakllanib boradi. Psixologik komplekslar haqida tasavvur hosil qilishingiz uchun sizga 

bir  qator  misollar  keltirib  o’tay:  tortinchoqlik,  uyatchanlik,  mahmadonalik,  kamgaplik, 

qitmirlik, manmanlik, ortiqcha kamtarlik, jahldorlik, maqtanchoqlik, surbetlik, qaysarlik, 

injiqlik,  talabchanlik,  terslik,  qo’pollik,  laganbardorlik,  ta’magirlik,  doimiy  tushkunlik 

holati, aybdorlik tuyg’usi, mukammallikka intilish odati va hokazo. 

Komplekslar odamda tashqi ta’sirlar yoki ichki ishonchsizlik sababli hosil bo’ladi. 

Ularning kelib chiqishi juda sekin va sezilarsiz kechadi – shunga monand ulardan qutulish 

ham uzoq vaqt talab etadi. Shaxsiy muhimlik tuyg’usi ta’sirida odam o’z bahosini oshirib 

yuborsa,  komplekslar  –  odam  o’ziga  past  baho  berishi  natijasida  paydo  bo’ladi.  Bu 

jihatdan komplekslar – shaxsiy muhimlik tuyg’usining manfiy ko’rinishi deyish mumkin. 

Barchamiz  yaxshi  biladigan  termometrni  tasavvur  qiling.  Uning  o’rtasida  “0” 

belgisi bor. U o’ziga xos muvozanat nuqtasi – bunda suv suyuqlik va muz holati o’rtasida 

bo’ladi. Harorat ko’rsatkichi noldan yuqori ko’tarilsa ham, manfiy tomonga tushib ketsa 

ham – bu muvozanatdan og’ish degani. 

Odam shaxsiyatida ham xuddi shunday o’lchagich bor. Agar odam o’z muhimlik 

darajasini noldan yuqori ko’tarib yuborsa, ya’ni odam o’ziga ortiqcha baho berib yuborsa 

– bu shaxsiy muhimlik tuyg’usiga olib keladi. Bordi-yu kishi o’z qadrini o’ta pasaytirib 

---