Социологиялық изеpтлеў методологиясы ҳӘм методикасы

Социологиялық изеpтлеўдеги гипотеза деп социологиялық изертлеўде изертлеўшиниң өзинде болған билимлердиң тийкарында ҳәм бурынғы тәжрийбелердиң жәрдеми менен еле толық анықланбаған социаллық проблеманы түсиндириўине ҳәм сол проблемаға байланыслы шамаланған алгоритмди ислеп шығыўы, ҳәр қандай илим-изертлеў процессиниң зәрүрли ҳәм шәртли басқышына айтамыз.

• 
  Таңлап алыў методы - қандайда бир бас жыйындының изертленип атырған белгилериниң тарқалыў характери ҳаққындағы жуўмақты, сол бас жыйындының қандайда бир бөлегин изертлеў арқалы жуўмақ шығарыў усылы.
  

• 
  Репрезентативлилик - таңламалы изертлеў нәтийжесинде алынған белгилердиң бөлистирилиўиниң бас жыйындыдағы усы белгилердиң бөлистирилиўине сәйкес келиўи.
  

• 
  Модель - изертлеў объектине (түп нусқаға) уқсаслық қатнаста болған ҳәм өз элементлери арасындағы генетикалық ҳәм себеп-нәтийжелилик, структуралық-уазыйпалық байланысларды көрсететуғын материаллық ямаса белгилерде баянланған идеаллық элементлер системасы.
  

Таңлап алыўдағы таңламалы жыйындыдағы бақлаў бирликлери сыпатындағы элементлер изертлеўдиң мәқсетинен ғәрезли турде алынады.

• 
  Бақлаў бирлиги - социологиялық изертлеўде тиккелей бақлаўға болатуғын қалиплескен таңламалы жыйындының элементлери.
  

• 
  Таңламалы бақлаў - таңламалы жыйындыны изертлеўде алынған жуўмақтың бас жыйындыға тарқалыў мүмкиншилигин тәмийинлеп беретуғын дәрежеде шөлкемлестирилген бас жыйындының бөлегин статистикалық изертлеў.
  

Таңлап алыўдың түpлеpи:

• 
  Көп баскышлы - танламалы жыйындыны калиплестиргенде бас жыйындынын элементлеринен баклау бирликлерин бир неше баскышларда танлау бирлигин бархама озгерте отырып танлау процедурасын откеретугын таңлаўдың түpи.
  

• 
  Стратификациялык - танламалы жыйындынын элементлерин бас жыйындыны бир таклетликке ийе болеклерге боле отырып танлаудын хар кандай техникасын коллана отырған ҳалда итималлык танлау откеретуған танлаудын тури.
  

• 
  Апиуайы тосыннан танлау - танлап алыу методындагы лотореянын принципине тийкарланган танлаудың тури.
  

• 
  Систематикалык - танламалы жыйындынын ишиндеги баклау бирликлерин, ягный элементлерди бас жыйындынын элементлеринин улыума дизиминен кандайда бир K интервалы аркалы танлап алынса, мысалы k=20 танлау 3, 23, 43, 63, ҳ.т.б. турде откерилетуғына танлаудын түри.
  

• 
  Уялык - танлау методында танлау бирлиги сыпатында семья, бригада, кархана, елатлы пунктлер хтб статистикалык сериялар алынса, ягный статистикалык белгиленген бирликлер жыйындысы алынатуғын танлаудын түри.