Социолингвистика

Таянч сўзлар ва тушунчалар: “савод” тушунчаси, саводхонлик куни, сокрализация, функционал савод даражаси
Саводхонлик муаммоси барча даврларда аҳолининг зиёли қисми эътиборини ўзига қаратган.
Ер юзида 1 миллиарддан ортиқ одам саводсиздир.(Вояга етганлар ичида шулардан 70%ни аёллар ташкил қилади). 1966 йилдан бошлаб ЮНЕСКО 8-сентябрни саводхонлик куни деб эълон қилган.
Маълумки, бир давлат аҳолисининг саводхонлик даражаси ўша давлатнинг
8- маъруза


TIL SIYOSATI

Reja:
1. Til siyosati

2. Tilni planlashtirish


Tayanch so‘z va tushunchalar: til siyosati, ichki til siyosati, tashqi til siyosati, tilni planlashtirish.


8. 1. Til siyosati
Til siyosati deganda, davlat, sinf, ijtimoiy guruhlarning mavjud tillar yoki til osti tizimlari vazifalarini o‘zgartirish yoki saqlab qolish, yangi lingvistik me’yorlarni joriy qilish yoki eski me’yorlarni saqlab qolishga qaratilgan tadbirlar majmuyi tushuniladi.
Til siyosatini ichki va tashqi til siyosatiga ajratish mumkin. Ichki til siyosati deganda, muayyan davlat doirasida bir yoki bir qancha tillarga nisbatan qo‘llanilgan chora-tadbirlar majmuyi ko‘zda tutiladi. Ko‘p millatli davlatlarda bir qancha tillar faoliyat ko‘rsatadi, shuning uchun ham bunday davlatlarning til siyosati milliy siyosatning muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Masalan, Ispaniyada ispan (kastil), katalon, galisiy va bask tillari rasmiy tillar hisoblanadi. Yoki Fransiyani oladigan bo‘lsak, uning ichki til siyosati birinchi galda fransuz tilini unifikatsiya qilish, yoyish va mashhur qilishga qaratilgan. Fransuz hukumatining 1989-yil 2-iyundagi dekreti bilan Fransuz tili boshqarmasi (DGLF) tashkil qilingan. Mazkur tashkilotning vazifasi fransuz tilini to‘g‘ri qo‘llash va uni yoyishga ko‘maklashadigan boshqarmalar, davlat va nodavlat tashkilotlarini nazorat qilish, til masalalari bilan shug‘ullanishdan iborat. Fransuz tili boshqarmasi davlat til siyosatini uch tamoyil asosida hayotga tatbiq qilish vakolatini olgan: 1) Respublika tili bo‘lgan fransuz tili obro‘yini oshirish; 2) fransuz tilining xalqaro muloqotdagi rolini mustahkamlash; 3) turli til va madaniyatlarni hurmat qilish hamda plurilingvizmni qo‘llab-quvvatlash.
O‘zbekistonning ichki til siyosatiga 1989-yildagi “O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili to‘g‘risida”gi Qonuni, 1995-yildagi mazkur qonunning yangi tahriri, 1993-yildagi “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risidagi”, 1997-yildagi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida”gi qonunlarning qabul qilinishi va h.k.ni misol qilib keltirish mumkin.